Brodowice (Brödelwitz)

Dwór
(nr rej.: 735/L z 30.07.1986)

   Budynek dworu został zbudowany w latach 1870-1875, w miejscu starszej rezydencji. W okresie powojennym dwór został pozbawiony należytej opieki. Obecnie jest w stanie postępującej ruiny.
   Murowany budynek dworu wzniesiony jest na planie wydłużonego prostokąta. Na osiach dłuższych elewacji posiada płytkie i podwyższone o jedną kondygnację ryzality. W ich najwyższej kondygnacji znajdują się rzędy, zamkniętych łukami pełnymi, okienek strychowych pod trójkątnym szczytami. Skromne elewacje ożywiają jedynie gzymsy miedzykondygnacyjne. Całość zwieńczona była niegdyś ceramicznymi dachami dwuspadowymi.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 692/L z 11.05.1982)

   Założenie parkowe w Brodowicach rozciąga się wokół miejscowego, neoklasycystycznego dwóru. Jest to park naturalistyczny założony w 3 ćwierci XIX stulecia.
   Park rozciąga się po zachodniej i południowej stronie rezydencji. W środku założenia znajduje się rozległa polana. Na terenie parku usytuowane zostały dwa stawy: jeden po zachodniej stronie pałacu, drugi, większy w południowej części założenia. Od strony południowej i północnej park zamykają lokalne drogi, od wschodu ścieżka, od strony zachodniej zwarty drzewostan. Założenie obecnie jest znacznie zaniedbane. Zatarciu uległ dawny układ spacerowy, nastąpił niekontrolowany rozrost roślinności. W drzewostanie parku przeważają kasztanowce białe, lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe i robinie akacjowe.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913

Chobienia (Köben a. O.)

Obręb starego miasta
(nr rej.: 1941 z 17.05.1968)

   Początki kształtowania miejskiego układu urbanistycznego Chobieni sięgają początków XIV stulecia. Wówczas miejscowość posiadała już prawa miejskie, jednakże dokładna data ich nadania nie jest znana. Układ miejski został ukształtowany po południowej stronie przeprawy przez Odrę. Był to prostokątny obszar z centralnym rynkiem i nieregularnie okalającą go zabudową miejską. Kamienice pierwotnie skoncentrowane były tylko przy północnej, wschodniej i częściowo przy zachodniej pierzei rynku. Zamknięcie zachodniej pierzei rynku stanowił zamkowy folwark, a południowa, niezabudowana pierzeja rynku była ograniczona terenami rolniczymi. Zabudowę otaczały mury miejskie z trzema bramami: Ścinawską, Głogowską i Odrzańską. W okresie nowożytnym południowy obszar miasta także zyskał zabudowę. W centrum rynku znajdował się ratusz, obok 8-boczny kościół ewangelicki, od strony wschodniej plac z  kościołem farnym p.w. śś. Piotra i Pawła.
   Współcześnie zachował się dawny układ ulic i placów na terenie miasta. Na rynku nie istnieje zbór i ratusz. Zachowana jest zabudowa zachodniej i północnej pierzei rynku. Pierzeja wschodnia utrąciła swą zabudowę. Pierzeją południową wypełnia zabudowa o charakterze zbliżonym do zabudowy zagród. Przerzedzona jest też zabudowa ulicy skierowanej ku przeprawie.

opr. Piotr Bieruta

Kościół par. p.w. śś. Piotra i Pawła
(nr rej.: 1760 z 11.07.1966)

   Świątynia zbudowana została na przełomie XV i XVI stulecia. Gruntowna przebudowa budynku odbyła się w latach 1584-1587 z inicjatywy ówczesnego właściciela Chobieni Georga von Kottwitza. Obiekt przebudowywano także w 1780 roku, restaurowano w I połowie XIX wieku oraz, po zniszczeniach z 1945 roku, remontowano w 1962 roku.
   Kościół jest jednonawową, orientowaną budowlą z węższym, trójbocznie zakończonym prezbiterium. Do korpusu świątyni od strony przylega zakrystia i dwie kaplice, od strony zachodniej – masywna wieża o rzucie prostokątnym przechodzącym w oktagon. Korpus nawowy jest oskarpowany i zwieńczony dachem dwuspadowym. Masyw wieży nakryty jest hełmem ostrosłupowy. Ponad nawą znajduje się płaski strop, nad prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami. W ścianach świątyni zachowane renesansowe epitafia.

opr. Piotr Bieruta

Zamek
(nr rej.: 694 z 16.05.1960)

   Według lokalnej tradycji w Chobieni istniał zamek myśliwski, który miał być wzniesiony z inicjatywy księcia Henryka Brodatego. Nie wiadomo gdzie usytuowana była ta budowla, ale w roku 1910 odkryto w sąsiedztwie obecnego założenia relikty starych murów. Pośrednie wzmianki o zamku dochodzą dopiero z początku XIV, XIV i XV stulecia.
   Bryła obecnego założenia powstawała w kilku etapach, z wykorzystaniem fundamentów budowli średniowiecznej. Najstarsze, pochodzące z około 1530 roku jest skrzydło zachodnie. Następnie, w wyniku wielkiej rozbudowy zamku dokonanej przez Georga von Kottwitza w latach 1583-84, zbudowane zostało skrzydło południowe i wschodnie. Około roku 1630 układ planistyczny rezydencji zyskał swój ostateczny kształt poprzez wzniesienie skrzydła północnego. Obiekt otrzymał wówczas kształt czteroskrzydłowego założenia, otaczającego wewnętrzny, czworoboczny dziedziniec. Kolejne modernizacje obiektu miały miejsce krótko po 1722 roku (nowy dach), w 1763 roku (fragmentaryczna barokizacja elewacji i wystroju wewnętrznego), w 1905 roku (przekształcenie układu wnętrz i elewacji w stylistyce eklektyzmu). Obiekt remontowano w 1933 roku. W roku 1945 został częściowo uszkodzony i opuszczony. Remont zadaszenia wykonany został w latach 70. i 80-tych XX wieku. Obecnie zabezpieczony zamek jest remontowany przez prywatnego właściciela.
   Zamek jest czteroskrzydłowym budynkiem z wewnętrznym dziedzińcem, z trzema narożnymi alkierzami i z wieżą bramną centralnie usytuowaną w skrzydle południowym. Wszystkie skrzydła posiadają trzy użytkowe kondygnacje. Dostępna jedynie z poddasza czwarta kondygnacja znajduje się w wieży bramnej i basztach skrzydła wschodniego. Wszystkie elewacje zakończone są gzymsami, ponad którymi wznoszą się dachy dwuspadowe. Ponad wieżą znajduje się hełm z latarnią, natomiast baszty zwieńczone zostały hełmami namiotowymi. Na elewacjach zewnętrznych zachowały się fragmenty gładzonego tynku z ze śladami sgraffita. W dziedzińcu w narożach skrzydła południowego umieszczono dwie ćwierćokrągłe wieżyczki schodowe. Detale architektoniczne w postaci obramień okiennych, portali oraz filara w jednym z pomieszczeń wykuto w piaskowcu.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 620/L z 11.03.1982)

   W otoczeni chobieńskiego zamku znajduje się park naturalistyczny założony w II połowie XIX wieku. Park powstał na bazie ogrodu gospodarczego, istniejącego od lat 30-tych XVII stulecia.
   Ogród gospodarczy był usytuowany po południowej i wschodniej stronie zamku, wydzielony zachowanymi do dziś częściowo kamiennymi murami. W latach siedemdziesiątych XVII wieku powstał niewielki ogród ozdobny przed wschodnia elewacją pałacu, od strony miasta. Prace przy kształtowaniu niewielkiego parku zawartego w granicach terenu dworskiego otoczonego murem prowadzono od lat sześćdziesiątych XIX w. przez całą druga połowę tego stulecia. W tym tez czasie na terenie danego ogrodu ozdobnego przed pałacem założono basen fontanny i wprowadzono graniczne nasadzenia. Na podjeździe założono kolisty kwietny klomb, który istniał jeszcze w okresie międzywojennym. Na północny zachód od rezydencji znajdował się niewielki staw. Nasadzenia parkowe zgrupowane były także bezpośrednio przy murach zamku. W II połowie XIX w. park o zarysie nieregularnego wieloboku, oddzielony murem od folwarku ujęty był w obrębie murów obrzeżnymi ścieżkami i przedzielony aleją złożoną na osi północ- południe.
   Obecnie zaniedbany park zachowany jest w swych historycznych granicach. Czytelne są pozostałości układu alej i parkowych dróg. Dawna kompozycja parku tworzona przez układ polan, masywów i grup drzew jest nieco zatarta przez skupiska samosiewów. Nie istnieje już staw przed pałacem, ale zachowany jest basen fontanny na podjeździe. Najstarsze nasadzenia pochodzą z lat sześćdziesiątych XIX wieku i znajdują się na podjeździe (na terenie barokowego ogrodu). Są to: miłorząb japoński, dwa platany i cis. W centrum parku zachowała się częściowo aleja lipowa, natomiast wzdłuż zachodniej granicy założenia przebiega ścieżka założona na ziemnym nasypie.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Piotr Bieruta Zamek w Chobieni, [W:] Kalendarz Ziemi Lubińskiej 2004
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Krzysztof Próchnicki Zamek-Pałac w Chobieni. Zarys dziejów, [W:] Gmina Rudna. Informator. 1992
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913
Wolfgang Graf von Saurma aus Köben, Köben unter den Herrn von Kottwitz 1477-1638, Köben 1923
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Barbara Techmańska Zarys dziejów Rudnej i Chobieni w średniowieczu, [W:] Kalendarz Ziemi Lubińskiej 2004
Emil Tschrsich Geschichte der Stadt Köben a. O., Köben 1928
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Gawronki (Klein Gaffron)

Park
(nr rej.: 624/L z 11.05.1982)

   Park krajobrazowo-naturalistyczny w Gawronkach został założony około połowy XIX wieku. Był związany z, obecnie nieistniejącą, miejscową rezydencją rodową.
   Zasadnicza część założenia parkowego ulokowana została po południowo-wschodniej stronie nieistniejącego pałacu. Jest to rozległy obszar, składający się z podmokłych łąk. Został on zaadaptowany na cele parku, poprzez wytyczenie ścieżek spacerowych i stworzenie systemu melioracyjnego. W jego południowej części powstała polana, otoczona przez gęsto rosnące drzewa. Nieregularne skupiska drzew znajdują się także wokół miejsca, gdzie niegdyś istniała rezydencja. W południowej partii parku ulokowano owalny staw. Granice założenia wyznaczone są przez lokalne drogi oraz kanał wodny - od strony południowej. Obecnie historyczny układ parku w dużym stopniu jest zatarty. Nieczytelne są ścieżki spacerowe, w zabytkowym drzewostanie są znaczne ubytki. Zachowany parkowy drzewostan to przede wszystkim: dęby szypułkowe, kasztanowce białe, lipy drobnolistne.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec, Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Alexander Duncker Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie… Berlin 1857 - 1883
Konrad Klose, Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Górzyn (Guhren)

Kościół p.w. św. Michała
(nr rej.: 1765 z 11.07.1966)

   Kościół w Górzynie został zbudowany w XV wieku. Częściowo został przebudowany w XVIII stuleciu (zmiana kształtu wieży). W roku 1945 świątynia spłonęła. Obecnie funkcjonuje jako trwała ruina.
   Świątynia jest budynkiem wzniesionym z cegły i kamienia polnego na planie prostokąta z węższym, prosto zamkniętym prezbiterium. Budynek jest orientowany, jednonawowy i oszkarpowany. Od strony zachodniej do korpusu przylega masywna wieża, która w dolnych kondygnacjach posiada plan czworoboku, natomiast w dwóch najwyższych kondygnacjach jest ośmioboczna. Wieżę wieńczy ośmioboczny hełm. W wyniku zniszczenia kościoła w 1945 roku korpus nawowy pozbawiony został zadaszenia, częściowemu zniszczeniu uległy mury odwodowe obiektu. Bez większych uszkodzeń przetrwała wieża.

opr. Piotr Bieruta

Pałac
(nr rej.: 731/L z 30.07.1986)

   Pałac w Górzynie powstał w wyniku przebudowy barokowego dworu z początków XVII wieku. Około połowy XIX stulecia obiekt został powiększony. Przebudowa, która nadała obecny kształt budowli miała miejsce na przełomie XIX i XX wieku. Powstał wówczas pałac w stylistyce neogotyku angielskiego. Po II wojnie światowej obiekt przekazany został w zarząd miejscowego PGR-u i był wykorzystywany do celów biurowych oraz mieszkalnych. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych znajdowała się tam także kawiarnia. Później utworzono przedszkole, które istniało tam do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Obecnie w obiekcie trwają prace remontowe.
   Pałac jest budowlą murowaną, wzniesioną na planie prostokąta. Obiekt jest dwupiętrowy i podpiwniczony. Fasady jego dłuższych boków są dziewięcioosiowe, krótszych sześcioosiowe. Skromny wystrój elewacji ożywia krenelaż attyki z dzielącymi go sześciobocznymi sterczynami. Główne wejście do obiektu znajduje się w elewacji południowej, prowadzi przez portal zamknięty łukiem w ośli grzbiet. Na osi portalu, w elewacji północnej umieszczono portyk z loggią widokową. W kilku pomieszczeniach na parterze przetrwały XVII wieczne sklepienia kolebkowe z lunetami.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Alexander Duncker Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie… Berlin 1857 - 1883
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Kębłów (Kammelwitz)

Park
(nr rej.: 625/L z 11.05.1982)

   Park naturalistyczny w Kębłowie najprawdopodobniej powstał w połowie XIX wieku. Jest elementem założenia pałacowo-parkowego. Pałac został rozebrany w okresie powojennym. W jego miejscu zbudowano dwa budynki mieszkalne.
   Założenie parkowe w Kębłowie rozplanowane jest wokół pałacu, który wzniesiony był na naturalnym, niewielkim wzniesieniu. Zasadniczy obszar parkowy rozciągał się po południowej i wschodniej stronie rezydencji. W jego południowo-wschodniej części usytuowany został staw, bezpośrednio przy którym znajdowała się ogrodowa elewacja pałacu. Granicę parku od strony wschodniej i południowej wyznaczają ścieżki spacerowe i lokalne drogi, od strony północno-zachodniej folwark, przez który prowadził wjazd do pałacu. Parkowy drzewostan, skoncentrowany głównie przy stawie, składa się z dębów szypułkowych, grabów pospolitych. Pomnikowym okazem jest lipa drobnolistna, niegdyś akcentująca główne wejście do pałacu.

opr. Piotr Bieruta

Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913

Miłogoszcz (Klieschau)

Park
(nr rej.: 632/L z 11.05.1982)

   Park naturalistyczny w Miłogoszczu powstał w latach 70-tych XIX stulecia. Podczas jego urządzania wykorzystano, istniejący już wcześniej i związany miejscową rezydencją ogród gospodarczy. Park był elementem założenia pałacowo-parkowego. Pałac został zniszczony w 1945 roku.
   W latach 70-tych XIX wieku łąki znajdujące się po południowo-wschodniej stronie rezydencji zaadaptowano do stworzenia parku naturalistycznego. Od strony południowo-zachodniej założenie to zostało zamknięte szpalerem grabów. Jej środkową partię zajmowała polana z trzema rowami wodnymi. Środkowy rów połączony był z niewielkim, regularnym stawem położonym w pobliżu pałacu i otoczony drogą wjazdową do pałacu. Granice parku obsadzono rzędowo oraz wydzielono drogami. Przez park przeprowadzono również drogę ku winnicy położonej na wzniesieniu ulokowanym na południowy – wschód od założenia dworskiego. Obecnie układ parku w dużym stopniu jest zatarty. Nieczytelne są ścieżki spacerowe, a dziko rosnące drzewa zakłóciły jego historyczny układ kompozycyjny. Zachowany oryginalny drzewostan parkowy tworzą graby pospolite, dęby szypułkowe, wierzy białe oraz topole.

opr. Piotr Bieruta

Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Naroczyce (Nahrschütz)

Pałac
(nr rej.: 640/L (649/L) z 7.03.1983)

   Pałac w Naroczycach prawdopodobnie został zbudowany w 1688 roku, jako wypoczynkowa rezydencja Augusta II Mocnego w czasie podróży pomiędzy Dreznem a Warszawą. Podczas przebudowy w końcu XVIII stulecia otrzymał empirowy kostium. Obiekt przebudowano również w 1910 roku. Po roku 1945 opuszczony popadał w ruinę. Obecnie stanowi własność prywatną, prowadzone są w nim prace remontowe.
   Pałac jest dwukondygnacyjnym, podpiwniczonym budynkiem założonym na planie prostokąta. Na osi fasady i elewacji wschodniej posiada ryzality zwieńczone trójkątnymi szczytami. Budynek nakryty jest dachem naczółkowym. Narożniki obiektu i ryzalitów podkreślone zostały lizenami. Pod gzymsem koronującym znajduje się ceramiczny fryz zdobiony motywem liści akantu i motywem muszli. Wewnątrz budynku zachowane są malowane stropy oraz sufity zdobione sztukateriami. Na jednym z tych sufitów wyobrażono pięć kobiecych popiersi z emblematami.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 622/L z 11.03.1982)

   Park w Naroczycach położony jest po północno-wschodniej stronie pałacu i oddzielony od niego drogą. Powstał około 1688 roku jako ogród ozdobny, który przekształcono w park w końcu XVIII i połowie XIX stulecia.
   Park założony jest na planie prostokąta, zamkniętego wspomnianą drogą oraz rzędami drzew. Z historycznego układu czytelna jest aleja grabów, przecinająca z południa na północ zachodnią cześć założenia. W centralnej partii parku zachowały się także ślady regularnych ścieżek spacerowych. W południowej części parku znajduje się również, założony w połowie XIX wieku, podłużny staw. Obecnie założenie parkowe w Naroczycach jest w dużym stopniu zatarte przez liczne samosiewy. W drzewostanie przeważają graby pospolite, topole białe i dęby szypułkowe. Okazem pomnikowym jest jodlica Douglasa odmiany zielonej.

opr. Piotr Bieruta

Spichlerz folwarczny
(nr rej.: A/981 z 11.12.2006)

   Spichlerz usytuowany jest na terenie przypałacowego folwarku. Pochodzi z XVIII stulecia.
   Spichlerz jest murowanym, czworobocznym i trójkondygnacyjnym budynkiem. Wieńczy go dach dwuspadowy z wywietrznikami i naczółkami. Elewacje, dziewięcioosiowe na dłuższych bokach, akcentowane są lizenami. Wnętrze na kondygnacje dzielą dwa rzędy słupów podtrzymujących stropy.

opr. Piotr Bieruta

Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Karol Guttmejer, Tajemniczy dwór Wettinów [W:] „SPOTKANIA Z ZABYTKAMI” nr 11, 2000
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Nieszczyce (Nistitz)

Dwór
(nr rej.: 734/L z 30.07.1986)

   Dwór w Nieszczycach wzniesiony został w I połowie XVIII wieku. Jego modernizacje miały miejsce w 1800 i 1899 roku.
   Dwór jest budowlą piętrową z użytkowym poddaszem, założoną na planie prostokąta. Elewacje dłuższych boków obiektu są dziewięcioosiowe, krótszych pięcioosiowe. Na osi budynku, ponad fasadą i elewacją ogrodową znajdują się facjaty zakończone trójkątnymi przyczółkami. Dwór zwieńczony został dwuspadowym dachem łamanym z naczółkami i powiekami. Jego dekoracja zewnętrza opiera się na pionowych podziałach stylizowanymi pilastrami, pomiędzy którymi znajdują się prostokątne otwory okienne. Wejścia do obiektu - główne oraz od strony parku poprzedzają schody.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 623/L z 11.05.1982)

   Park naturalistyczny w Nieszczycach powstał w latach 70-tych XIX stulecia, jako oprawa budynku miejscowego dworu.
   Do stworzenia założenia parkowego wykorzystano dworskie tereny użytkowe znajdujące się po północnej i zachodniej stronie rezydencji. Bezpośrednio za dworem powstała, gęsto obsadzona drzewami, polana. Przed fasadą budynku stworzono gazon. Od północy niewielki park łączył się z łąką zawierająca koryto cieku wodnego i dwa stare stawy hodowlane, istniejące na północ od folwarku już w latach dwudziestych XIX w. Na zachód od parku znajdowały się dworskie tereny uprawne. Obecnie kompozycja polany na zachód od pałacu jest mało czytelna. Nie zachowały się drogi, a teren polany został podzielony na ogródki. Zachowany w znikomym stopniu parkowy starodrzew składa się z: lip drobnolistnych, klonów pospolitych i dębów szypułkowych.

opr. Piotr Bieruta

Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec, Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose, Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Jerzy Pilch, Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009

Olszany (Ölschen)

Kościół par. p.w. św. Michała Archanioła
(nr rej.: 1771 z 11.07.1966)

   Kościół w Olszanach po raz pierwszy w dokumentach źródłowych pojawiła się w 1376 roku. Obecny kształt bryły korpusu budynek otrzymał około 1500 roku. W XIX stuleciu poddany został restauracji, która nadała mu styl neogotycki. Remonty kościoły odbyły się w 1969 i 1974 roku.
   Świątynia wzniesiona jest z kamienia i cegły. Budynek jest orientowany, jednonawowy z węższym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium oraz, zbudowaną na planie kwadratu, wieżą od strony zachodniej. Od północy do korpusu przylega zakrystia i kruchta. Bryła korpusu nawowego kościoła jest w całości oskarpowana. Jest ona najstarszym, pochodzącym z około 1500 roku elementem świątyni. Wieża, przybudówki oraz ozdobny schodkowy szczyt wschodni pochodzą z XIX-wiecznej modernizacji w stylu neogotyckim. Wieża zwieńczona wysokim, ostrosłupowym, ceglanym hełmem. Nawa nakryta została ceramicznym dachem dwuspadowym. Wnętrze obiektu zamknięte jest płaskim stropem. We wnętrzu zachowało się skromne wyposażenia barokowe z połowy XVIII wieku. Kościół otoczony jest starym cmentarzem założonym na planie owalu, obecnie nieużytkowanym, ogrodzonym kamiennym murem. Na cmentarzu zachowały się krzyż z roku 1890 i nagrobki z lat około 1950 – 63.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Orsk (Urschkau)

Pałac
(nr rej.: 785/L z 28.12.1987)

   Najstarsza siedziba szlachecka w Orsku powstała w 1603 roku dla rodu von Kanitz. Obiekt został znacznie rozbudowany w 1660 roku. Ostateczny kształt rezydencja otrzymała po gruntownej modernizacji z połowy XIX stulecia, przeprowadzonej dla rodu von Block. Powstał wówczas pałac utrzymany w stylu berlińskiego neoklasycyzmu. Po 1945 roku obiekt został pozbawiony należytej opieki, obecnie pozbawiony dachu – niszczeje.
   Pałac założony na planie prostokąta ze skrzydłem od strony północnej. Posiada dwie kondygnacje z trzecią kondygnacją mezanina. Na osi fasady (strona wschodnia) znajduje się pseudoryzalit, z zamkniętymi półkoliście oknami salonu piano nobile, zwieńczony na poziomie mezanina spłaszczonym, trójkątnym naczółkiem. Od strony zachodniej – parkowej do bryły pałacu przylega jednokondygnacyjna dobudówka z tarasem widokowym. Pośrodku dachu szczątkowo zachowana kwadratowa wieża-belweder.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 630/L z 11.05.1982)

   W otoczeniu pałacu w Orsku znajduje się rozległy park krajobrazowo-naturalistyczny, którego początki sięgają XVII stulecia.
   Obecny układ parku tworzony był zapewne od lat sześćdziesiątych lub siedemdziesiątych XIX wieku, po przebudowie rezydencji. Utworzono go z części północnej usytuowanej przy pałacu i zawierającej się w obrębie terenów dworskich oraz części południowej założonej pomiędzy ciekami wodnymi, na południe od terenów dworskich. Na osi tylnej elewacji pałacu stworzono sadzawkę otoczoną tujami. Ponadto na tej samej osi wykonano przecinkę w drzewostanie parkowym zachodnim, eksponując oś widokową. Na południowy zachód od przypałacowej części parku znajdowała się rozległa polana otoczona zwartymi masywami przecinanymi promenadami. Park został założony na bazie zastanego drzewostanu, wzbogaconego początkowo głównie przez robinie i kasztanowce i z końcem XIX wieku przez iglaki. Tymi ostatnimi wprowadzonymi jako las wypełniono część polany. Od północy park sąsiadował z dworskim ogrodem uprawnym, na terenie którego blisko skrzyżowania dróg wzniesiono w roku 1881 niewielki dom ogrodnika utrzymany w stylu zabudowy wiejskiej. Przypałacową część folwarku oddzielono od pozostałej drogą obsadzoną kasztanowcami, a na podjeździe przed pałacem założono gazon. Obecnie park nie jest pielęgnowany, a jego kompozycja w znacznym stopniu została zatarta. Czytelne są jednak historyczne granice założenia.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Jan Biliński, Lubin i okolice, Wrocław 1976 Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec, Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Nikolaus Henelius, Silesiographia Renovata, p.1, Wratislavie-Lipsiae 1704
Konrad Klose, Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006

Radomiłów (Thielau)

Pałac
(nr rej.: 733/L z 26.06.1986)

   Pałac w Radomiłowie został zbudowany w 1905 roku dla ówczesnego właściciela majątku Aleksandra von Ballesterm, którego rodzina wywodziła się aż z Sabaudii w południowo-wschodniej Francji. W czasie II wojny światowej pałac był użytkowany jako szpital wojskowy. Po wojnie w niezniszczonym obiekcie mieścił się Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Obecnie pałac znajduje się w rękach prywatnych.
   Pałac wzniesiony jest na planie wydłużonego prostokąta. Budynek jest dwupiętrowy i  jedenastoosiowy. Główne wejście do rezydencji poprzedza arkadowy, jednokondygnacyjny ganek, po którego północnej stronie znajduje się ryzalit, zakończony półkolistym szczytem. Kolejny ryzalit usytuowany jest na osi elewacji przeciwległej (wschodniej), on także zwieńczony szczytem półkolistym. W tympanonie wschodniego szczytu umieszczono relief w postaci herbu rodu von Ballesterm oraz łacińską inskrypcję Nulla me terrent (Niczego się nie boję). Budynek nakryto dachem mansardowym z lukarnami.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 626/L z 25.05.1982)

   Założenie parkowe w Radomiłowie otacza budynek pałacu i składa się z dwóch części. Jedną częścią jest park założony w I połowie XIX wieku, druga to ogród z początku XX stulecia.
   Starsza część założenia znajduje się po południowej stronie pałacu. Była ona związana z pierwotnym (niezachowanym) budynkiem radomiłowskiej rezydencji, do której od strony zachodniej prowadziła reprezentacyjna droga dojazdowa. W związku z rozbudową założenia parkowego w 1905 roku układ najstarszej części parku trudny jest do pełnego odtworzenia. W wyniku budowy nowego budynku pałacowego założenie zostało powiększone. Powstały nowe ścieżki spacerowe i droga dojazdowa do pałacu, przed którym powstał gazon. Założenie parkowo-pałacowe utrzymane jest dobrym stanie. W składzie gatunkowym drzewostanu przeważają graby pospolite, dęby szypułkowe i jesiony.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Rynarcice (Groß Rinnersdorf)

Kościół fil. p.w. św. Marcina
(XV, XVIII, nr rej.: 544/L z 14.04.1981)

   Świątynia w Rynarcicach wzniesiona została w II połowie XV stulecia. Obiekt przebudowywany był w XVIII i dwukrotnie w XIX stuleciu. Zniszczony w wyniku działań wojennych w 1945 roku, został odbudowany po roku 1971.
   Jest to kościół orientowany, salowy, z zakrystią od strony północnej i kruchtą od zachodu. Prezbiterium jest węższe od nawy o szerokość dwu-arkadowych podcieni, znajdujących się w południowej elewacji. Na sklepieniu tych podcieni podwieszony był dzwon. Całość wieńczy ceramiczny, dach dwupołaciowy. W murach kościoła zachowały się dwa gotyckie profilowane portale i trzy renesansowe nagrobki z XVI wieku.

opr. Piotr Bieruta

Pałac
(nr rej.: 641/L z 18.04.1983)

   Pałac w Rynarcicach został zbudowany w II połowie XVIII stulecia w miejscu starszej rezydencji. Obiekt został rozbudowany w końcu XIX wieku. W roku 1973 dokonano zmiany układu pomieszczeń zabytku.
   Korpus pałacu wzniesiony został na planie prostokąta. Posiada podpiwniczenie, dwie użytkowe kondygnacje i częściowo użytkowe poddasze. Od strony zachodniej został rozbudowany w kształcie litery T o neobarokową przebudówkę, ujętą tarasami i wieżyczką, mieszczącą klatkę schodową. Fasada budynku znajduje się od strony wschodniej, na jej osi ulokowany jest parterowy portyk z tarasem. Całość wieńczą dachy łamane z naczółkami i lukarnami w dolnej połaci. Przed fasadą znajduje się dziedziniec otoczony zabudowaniami folwarcznymi, wśród których zabytkowe: dwie oficyny, obora z 1904 roku oraz chlew.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 628/L z 11.05.1982)

   Po zachodniej stronie rezydencji znajdują się relikty parku naturalistycznego, założonego w XIX stuleciu.
   Głównym elementem założenia parkowego była polana usytuowanej bezpośrednio za budynkiem pałacu. Za polaną skoncentrowano parkowy drzewostan. Całość przez środek przecinała droga, która od strony zachodniej łączyła się z aleją grabów, zamykającą park od północnego-zachodu. W południowo-wschodnim narożnik założenia usytuowany był staw hodowlany. Obecnie historyczny układ parku został prawie w zupełności zatarty. Na terenie polany zbudowano budynki gospodarcze. Nastąpił znaczy ubytek drzewostanu, a południową część parku zarósł las.

opr. Piotr Bieruta

Stara Rudna (Alt Raudten)


Kościół (ruina)
(nr rej.: 1512 z 27.01.1966)

   Świątynia w Starej Rudnej w dokumentach źródłowych wymieniona została po raz pierwszy w 1366 roku. Trzon budowli, której ruiny przetrwały do dzisiaj pochodzi z przełomu XIV i XV stulecia. Od wieku XVI obiekt służył społeczności ewangelickiej. W XVIII stuleciu został przebudowany (nowe prezbiterium). W roku 1945 uległ częściowemu zniszczeniu i od tego czasu popada w ruinę.
   Świątynia jest budowlą murowaną, orientowaną, z dwuczłonową zwężającą się nawą główną i węższym prezbiterium, które jest trójbocznie zakończone. Do korpusu nawowego od strony północnej przylega zakrystia, od strony południowej kruchta. Całość niegdyś wieńczyły dachy dwuspadowe, a wnętrze zamykały sklepienia kolebkowe z lunetami. W przestrzeni nawowej przetrwały fragmenty empor oraz relikty płyt nagrobnych. Wokół kościoła znajduje się cmentarz, zamknięty kamiennym murem (zachowanym częściowo).

opr. Piotr Bieruta

Pałac (ruina)
(nr rej.: 1511 z 27.01.1966)

   Barokowy pałac w Starej Rudnej został wybudowany około 1710 roku dla rodu von Nostitz. Wzniesiono go w miejscu starszej, skromniejszej rezydencji. Obiekt został nieznacznie przebudowany w I połowie XIX stulecia. Znacznie zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku pozostaje w stanie daleko posuniętej ruiny.
   Pałac jest założeniem trójskrzydłowym, piętrowym, podpiwniczonym. Wzniesiony jest na planie podkowy, otwartej w stronę rozległego założenia parkowego. Wejście główne do rezydencji usytuowane jest od zachodu, prowadzi przez barokowy portal z piaskowca. W naprożu portalu znajduje się XVII wieczny kartusz herbowy ówczesnych właścicieli pałacu. Elewacje pałacu zdobiły, zachowane fragmentaryczne, podziały pilastrowe. Sale parteru posiadały sklepienia kolebkowe z lunetami oraz sklepienia żaglaste.

opr. Piotr Bieruta

Park
(nr rej.: 460/L z 17.07.1976)

   Park romantyczny w Starej Rudnej powstał w I połowie XIX stulecia. Założenie wykonano z wykorzystaniem, istniejącego od XVIII stulecia, ogrodu ozdobnego.
   Do czasach obecnych park zachował swe pierwotne granice. Wytycza je lokalna droga oraz obrzeżne trakty spacerowe. Na osi rezydencji przetrwał długi kanał wodny, zakończony z dwóch stron owalnymi rozszerzeniami. Wzdłuż obrzeży tego kanału wytyczone są ścieżki, przebiegające po nasypach. W układzie kompozycyjnym czytelne jest także niewielkie wzniesienia, na którym znajdował się pawilon w formie świątyni Sybilli. Po tym budynku przetrwały jedynie resztki cokołu. Ponadto obszar parkowy przecinają liczne, nieregularnie rozplanowane ścieżki spacerowe oraz kanały wodne. W składzie gatunkowym drzewostanu dominują dęby szypułkowe, graby pospolite, lipy drobnolistne i świerki pospolite. Najstrszym drzewem jest ponad 200-letni dąb szypułkowy.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Alexander Duncker Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie… Berlin 1857 - 1883
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
http://www.rudna.pl/index.php/gmina-rudna/historia

Wszelkie prawa zastrzeżone. Wykorzystywanie zdjęć, tekstów oraz innych elementów bez zgody Serwisu zabronione.

2010 © Ośrodek Kultury "Wzgórze Zamkowe"