- Aktualności
- Zabytki
Miasto Lubin
Gmina Lubin
Gmina Rudna
Gmina Ścinawa - Rejestr zabytków nieruchomych Lubina i okolic
- Bibliografia historii Lubina i okolic
- Publikacje historyczne
- Ludzie
- Legendy
- Impresje
- Sport
- Turystyka
- Słownik terminów architektonicznych
- Kontakt i redakcja
- Konkursy
Kolonia i pałac
(nie uwzględniono w Krajowym Rejestrze Zabytków)
Osada (kolonia) Bolanów powstała w 1775 roku. Jej założycielem był Balthasar Ernst von Bohlen - dla upamiętnienia tego faktu osadę nazwano Bolkendorf. Rodzina von Bohlem władał miejscowością do lat 30-tych XX stulecia. Zabudowa kolonii złożona pierwotnie z 6 domów usytuowana była wzdłuż leśnej drogi. W latach 40-stych XX wieku we wsi istiało około 17 domostw. Niestety w wyniku działań wojennych większość została zniszczona. Do dzisiaj zachowały się w dobrym stanie jedynie trzy domy oraz pałac położony w północnej części kolonii.
Pałac wniesiono na przełomie XIX-XX wieku. Jego ostatnim właścicielem przed rokiem 1945 był Gerhard Schrottke. Po II wojnie światowej obiekt ten został zajęty przez Rosjan, którzy następnie oddali go w jurysdykcje polskich władz. W latach powojennych posiadłość bardzo często zmieniała właścicieli. Ulokowano tutaj leśniczówkę, w latach 60-tych XX w. zarządcą budynku była Krajowa Rada Narodowa z Wrocławia, która urządzała w willi przyjęcia oraz wypoczynek dla ówczesnych notabli. Następnie pałac zagospodarowano i powstał ośrodek wypoczynkowy wrocławskiego przedsiębiorstwa „Domel”. W 1985 roku utworzono na terenie majątku bolanowskiego ośrodek terapii podległy organizacyjnie Wojewódzkiemu Szpitalowi Psychiatrycznemu w Złotoryi. Szpital w 2002 roku odsprzedał nieruchomość prywatnemu inwestorowi. Obecnie obiekt, pod nazwą „Pałac Myśliwski” funkcjonuje jako ośrodek rekreacyjny.
Pałac założony został na planie prostokąta. Przy krótszych bokach posiada przybudówki z tarasami. Jest budynkiem piętrowym z użytkowymi podpiwniczeniem i poddaszem. Przed głównym wejściem do budynku usytuowany jest taras, na który prowadzą z dwóch stron schody. Pałac posiada neobarokowe elementu architektoniczne: facjatę ujętą w spływy wolutowe na osi fasady oraz półkolisty ryzalit nakryty kopułą na osi elewacji północnej. Obiekt zwieńczony został ceramicznym dachem dwuspadowym. Od strony północnej do pałacu przylega niewielki park swobodnie łączący się z kompleksem leśnym. Przed fasadą budynku urządzono obsadzony lipami podjazd z kolistym klombem drzewnym.
opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel
Literatura:
http://www.palacykmysliwski.pl
Park
(nr rej.: 445/L z 22.09.1976)
Park we wsi Bukowna powstał w II połowie XIX wieku, przekształcono go w założenie o charakterze naturalistycznym na przełomie XIX i XX stulecia. Jest elementem kompleksu rezydencjonalnego, pierwotnie składającego się także z budynku pałacu oraz zabudowań folwarcznych. Wielokrotnie przebudowywany w okresie powojennym pałac prawie zupełnie zatracił cechy obiektu stylowego.
Park założony został na planie prostokąta z przylegającą od północnego-wschodu kwaterą ze stawem hodowlanym, wokół którego wytyczona została ścieżka spacerowa. Założenie parkowe obiega promenada, łącząca się z drogą otaczającą owalną polanę usytuowaną przed elewacją wschodnią pałacu. Gęsty drzewostan parku skupiony jest w jego północnej, zachodniej i południowej części. Obecnie założenie jest w stanie ogólnego zaniedbania, zatarte zostały aleje spacerowe, pierwotny drzewostan w dużym stopniu już nie istnieje. Najliczniejsze występujące w parku drzewa to: graby pospolite, dęby szypułkowe oraz lipy drobnolistne, kasztanowce białe i świerki pospolite.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Kościół fil. p.w. MB Bolesnej
(nr rej.: 947 z 13.09.1961)
Kościół w Chróstniku po raz pierwszy wymieniony został w źródłowych dokumentach w 1335 roku. Bryła obecnej świątyni powstała około 1715 roku z wykorzystaniem fundamentów obiektu średniowiecznego. Budynek był restaurowany w drugiej połowie XIX wieku. W 1945 roku został uszkodzony, a jego odbudowa odbyła się w latach 1961-1962.
Świątynia jest murowana z cegły, orientowana, jednonawowa – bez wydzielonego prezbiterium. Główne wejście do jego wnętrza mieści się w wieży, która przylega od strony zachodniej do korpusu. Wieża wzniesiona jest na planie prostokąta przechodzącego w ośmiobok. Od strony północnej znajduje się zakrystia i kruchta, od południa dwie kaplice. Świątynia zwieńczona została dwuspadowym dachem. Ponad przybudówkami znajdują się dachy dwuspadowe i pulpitowe, wieżę wieńczy płaski dach ostrosłupowy. Wszystkie pokryte są blachą. We wnętrzu, ze sklepieniem kolebkowym z lunetami, zachowały się nagrobki z XVI i XVII stulecia, m.in. rodu von Brauchitsch.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 853/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz w Chróstniku usytuowany jest w środkowej części miejscowości. Okala kościół fil. p.w. MB Bolesnej. Założony został w XIV stuleciu. Prostokątny w planie teren cmentarza o powierzchni 0,30 ha zamknięty jest kamiennym murem. Obecnie cmentarz jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Pałac (ruina)
(nr rej.: 268 z 10.05.1951)
Barokowa rezydencja w Chróstniku została wzniesiona w latach 1723-28 w wyniku modernizacji renesansowego dworu otoczonego fosą, należącego do rodu von Brauchitsch. Zleceniodawcą przekształcenia był Georg Karl von Haugwitz, a twórcą projektu prawdopodobnie Martin Frantz. Został przebudowany w połowie XIX wieku oraz w neobarokowym stylu w latach 1905-07 przez wrocławskiego architekta Karla Grossera. Podczas II wojny światowej w znacznej części pałacu mieściła się kwatera wrocławskiej dyrekcji kolei. Po wojnie zniszczony obiekt przejęła Armia Czerwona. Zorganizowano w nim szpital, potem kwaterę dla oficerów i urzędników radzieckich, w końcu pałac został splądrowany i zdewastowany. Później znajdował się tu Zespół Szkół Mechanizacji Rolnictwa. W nocy 23 września 1976 roku pałac w znacznym stopniu został strawiony przez pożar. Obecnie ruina obiektu, po pieczą nowego właściciela, jest od 2010 roku remontowana.
Obiekt wzniesiony jest z kamienia i cegły, na planie prostokąta z bocznymi skrzydłami od strony wschodniej, podpiwniczony. Najbardziej wysunięte partie skrzydeł bocznych zostały podwyższone o jedna kondygnację i zwieńczone attyką. Budynek otacza fosa. Fasada pałacu znajduje się od wschodu, jest dwu- i trzykondygnacyjna, zakończona szczytem ze spływami wolutowymi. Wejście główne prowadzi przez piaskowcowy portal balkonowy, poprzedzony szerokim mostem przerzuconym nad fosą. W elewacji ogrodowej (wschodniej) znajduje się trójosiowy, trójkondygnacyjny ryzalit z powtórzonymi w formie z fasady portalem i szczytem. Elewacje dzielone są jońskimi pilastrami w wielkim porządku na boniowanych cokołach. Mury attykowe facjat i szczytów wieńczyły pierwotnie kamienne wazony i kule. W części wnętrz zachowały się fragmenty dekoracji sztukatorskich. Szczególną uwagę zwraca obszerny hol od strony ogrodu, ze sklepieniami wspartymi na kolumnach. Ponad holem znajdowała się wystawna, dwukondygnacyjna sala balowa, zwieńczona sufitem z fasetą (pierwotnie bogate sztukaterie i polichromie rokokowe).
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: 461/L z 22.09.1976)
Założenie parkowe w Chóstniku usytuowane jest w północnej części wsi. Jest związane z zabytkową, barokową rezydencją. Kompleks składa się z ogrodu ozdobnego, założonego w XVII stuleciu i przekształconego w pierwszej połowie XVIII wieku oraz parku romantycznego utworzonego na początku wieku XIX.
Najstarsza część założenia – ogród ozdobny założony został na planie kwadratu, wyznaczonego przez kanał wodny. We wschodniej partii ogrodu znajduje się budynek rezydencji. Przed fasadą pałacu (elewacją wschodnią) utworzono paradny dziedziniec, zasadniczą część ogrodu zaplanowano po jego stronie zachodniej i połączono z rezydencją za pomocą kamiennego mostku. W wyniku kolejnych przekształceń powstał park romantyczny, który znajduje się po zachodniej stronie ozdobnego ogrodu. Jest to swobodnie uformowana partia z licznymi nasadzeniami, w której północno-zachodnim narożniku usytuowany jest staw z niewielką wyspą z ruinami wieży mieszkalnej. Założenie obecnie jest znacznie zaniedbane. Zatarciu uległ dawny układ spacerowy, nastąpił niekontrolowany rozrost roślinności. Drzewostan parku tworzą lipy drobnolistne, dęby szypułkowe, świerki pospolite i graby pospolite. Okazy pomnikowe to: platan klonolistny, jesion wyniosły, lipa szerokolistna, trzy wiązy szupułkowe i dwa graby pospolite.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Alexander Duncker Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie… Berlin 1857 - 1883
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Hanna Kozaczewska-Golasz Mauzolea i kaplice grobowe od XVI do początków XX wieku w dawnym województwie legnickim, Wrocław 2001
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Kościół fil. p.w. MB Wspomożenia Wiernych
(nr rej.: 595 z 14.04.1981)
Świątynia w Czerńcu wzniesiona została w 1794 roku jako zbór ewangelicki w miejscu wcześniejszego kościoła (pierwszy wzmiankowany już w 1240 roku, kolejny fundowany przez rodzinę von Stosch w 1534 roku). XVI-wieczy budynek świątyni uległ zniszczeniu w wyniku pożaru w 1734 roku. Fundamenty tej świątyni wykraczają poza plan obecnego założenia. Inicjatorem odbudowy kościoła, w formie która przetrwała do czasów obecnych, był Heinrich Gottlieb Nickisch von Rosenegk – w latach 1764 – 1794 starosta lubiński. Od roku 1994 do 2003 roku w świątyni prowadzone były prace remontowe, polegające min. na: wzmocnieniu konstrukcji fundamentów i ścian, naprawie i wzmocnieniu więźby dachowej, położeniu nowych tynków wewnętrznych i zewnętrznych.
Kościół jest budowlą murowaną z cegły i kamienia polnego, wzniesioną na planie wydłużonego ośmioboku. W elewacjach znajdują się zamknięte odcinkowo otwory okienne i prostokątne otwory drzwiowe. Skromna dekoracja zewnętrzna to lizeny, opaski okienne i profilowany gzyms. Główne (wschodnie) wejście do świątyni ujmuje para przyściennych kolumn. Bryłę budowli wieńczy ośmiopołaciowy dach z powiekami. W salowym wnętrzu budynku znajduje się zakrystia, kruchta oraz piętrowe empory od strony wschodniej i zachodniej. Wśród wyposażenia wnętrza wyróżniają się: klasycystyczny ołtarz główny z około 1830 roku, krzyż ołtarzowy z II połowy XVII wieku, klasycystyczna chrzcielnica oraz inskrypcyjne i całopostaciowe płyty nagrobne z XVI-XVIII wieku. Najbardziej interesującym zabytkiem sztuki sepulkralnej jest piaskowcowe epitafium dziecięce Anny von Stosch († 1582). Epitafium to zostało odnalezione w 1999 roku podczas prac remontowych przy fundamentach kościoła.
opr. Piotr Bieruta
Dzwonnica
(nr rej.:162/A/03 z 25.02.2003)
Wolno stojąca dzwonnica usytuowana jest na terenie cmentarza przykościelnego. Została wzniesiona w XIX wieku. Wieża wykonana jest drewna w konstrukcji słupowej, szalowanej. Wznosi się na ceglanej, kwadratowej w planie, podmurówce. Jej pierwsza kondygnacja jest czworoboczna, górna ośmioboczna z otworami okiennymi. Konstrukcje wieńczy ośmiopołaciowy hełm, kryty łupkiem.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 844/L z 16.02.1990)
Cmentarz usytuowany jest centralnie we wsi na niewielkim wzniesieniu, jako otoczenie kościoła p.w. MB Wspomożenia Wiernych. Założony został w XIII wieku. Posiada plan wydłużonego prostokąta zamkniętego murem ceglano-kamiennym z świątynią w części północnej i z pojedynczymi mogiłami w układzie rzędowym, pod murem wschodnim. Obecnie jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: 692/L z 25.06.1986)
Park naturalistyczno-krajobrazowy, założony w 4 ćwierci XIX stulecia, przekształcony w 1 ćwierci XX wieku. Znajduje się w północnej części miejscowości. Jest elementem założenia parkowo-pałacowego. Do czasów współczesnych przetrwał jedynie park, którego układ jest w znacznym stopniu zatarty. Splądrowany w 1945 roku pałac został w okresie powojennym rozebrany.
Układ parku jest regularny – założony został na planie prostokąta. Obszar założenia wyznaczają drogi oraz wysuszone rowy wodne. Elementem organizującym układ parku jest podłużna polana, znajdująca się w jego centralnej części. Od strony północnej, za polaną znajduje się staw z wyspą. Drzewostan parku skoncentrowany jest wokół polany oraz przy, w większości zatartych, dawnych drogach spacerowych. Najliczniej występujące gatunki drzew to: dęby szypułkowe, graby pospolite, lipy drobnolistne, kasztanowce białe i świerki pospolite.
opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel
Literatura:
Marlena Kot Zarys historii parafii p.w. Michała Archanioła w Siedlcach, Legnica 2004 - (http://poligor.w.interia.pl/praca_historia/INDEX.HTM)
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Maciej Hoffman Scieżka dydaktyczna. Poznajemy swoją miejscowość i okolicę, Legnica 2003 - (http://katecheza.siedlce.w.interia.pl/scenariusz/index.htm)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Grzegorz Polewczyk Oswajanie obcej przestrzeni kulturowej. Przykład wsi Czerniec na Dolnym Śląsku, Poznań 2005 – (http://poligor.w.interia.pl/)
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Cmentarz parafialny
(nr rej.: 845/L z 16.02.1990)
Cmentarz w Dąbrowie Górnej znajduje się w północnym krańcu miejscowości. Założony został około 1860 roku. Jego zabytkowa powierzchnia wynosi 0,36 ha. Na jego obszarze mieści się budynek kaplicy cmentarnej (obecnie kościół filialny pw. św. Józefa Oblubieńca) i wolnostojąca, drewniana dzwonnica. Kaplica zbudowana została w 1884 roku. Jest to ceglany, orientowany budynek, założony na planie prostokąta z węższym i niższym, zakończonym pięciobocznie prezbiterium. Wejście do budynku poprzedzone jest kruchtą. Otwory drzwiowe oraz okna zakończone zostały ostrołukowo. Dzwonnicę zbudowano w końcu XIX wieku. Założona jest na planie kwadratu, oszalowana deskami i zakończona dwuspadowym dachem krytym gontem. Cmentarz jest czynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel
Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Kościół fil. p.w. św. Katarzyny
(nr rej.: 594/L z 14.04.1981)
W średniowiecznych dokumentach wzmianki o świątyni w Gogołowicach po raz pierwszy pojawiły się w roku 1298 i 1305. Około 1390 roku zbudowano murowany budynek, który przebudowano w roku 1717 (wzniesiono wieżę i zakrystię) oraz restaurowano w XIX wieku. W 1970 roku zrealizowany został remont przekrycia dachowego.
Kościół jest orientowaną, jednonawową budowlą, wykonaną z kamienia i cegły. Prezbiterium założone zostało na planie kwadratu, węższego od szerokości korpusu nawowego. Założone na planie kwadratu prezbiterium jest węższe od korpusu. Od zachodu znajduje się masywna, czterokondygnacyjna wieża, od północy zakrystia oraz od strony południowej kruchta. Świątynie opinają przypory. Nawa główna, prezbiterium i przybudówki zwieńczone są dwuspadowymi dachami ceramicznymi, wieża natomiast niskim dachem namiotowym. W wystroju wewnętrznym kościoła wyróżniają się barokowy ołtarz i ambona pochodzące z I połowy XVIII wieku.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 854/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz w Gogołowicach otacza kościół fil. p.w. św. Katarzyny. Założony został w XIV. Teren cmentarza o powierzchni 0,23 ha od strony północnej i wschodniej zamknięty jest ceglanym murem, od północy i zachodu współczesnym ogrodzeniem. Na jego obszarze znajduje się starodrzew.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Park
(nr rej.: 666/L z 27.12.1983)
W XVIII stuleciu w otoczeniu rezydencji gorzelińskiej powstał ogród ozdobny, który został wzbogacony parkiem naturalistycznym w II połowie XIX wieku. Barokowy pałac nie zachował się. Opuszczony po 1945 roku uległ zupełnej destrukcji.
Założenie parkowe posiada układ nieregularny. Najstarsze, XVIII-wieczne elementy kompleksu to: dwa regularnie usytuowane stawy, pomiędzy którymi przebiegała droga dojazdowa do rezydencji, zachodnia droga dojazdowa oraz rozległy południowy staw. Z XIX-wiecznej modernizacji założenia pochodzi obsadzony lasem podłużny obszar znajdujący się po południowo-zachodniej stronie. Obszar ten przecina wiejska droga prowadząca na „Wiśniowe Wzgórze”. Obecnie założenie pozostaje w stanie ogólnego zaniedbania. Jego kompozycja została w znacznym stopniu zakłócona przez niekontrolowany przyrost drzew oraz krzewów. Historyczny drzewostan parkowy składa się z lip drobnolistnych, dębów szypułkowych, platanów klonolistnych, kasztanowców białych. Drzewa pomnikowe to modrzew europejski i cztery dęby szypułkowe.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Kościół fil. p.w. św. Józefa Robotnika
(nr rej.: 836 z 27.12.1960)
Świątynia znajduje się na wzgórzu, we wschodniej części miejscowości. Kościół w Gorzycy po raz pierwszy wymieniony został w dokumencie z 1356 r. - najprawdopodobniej został wzniesiony na krótko przed tą datą. Został przebudowany w początku XVIII wieku i restaurowany w XIX wieku. W latach1972 – 1974 w obiekcie zrealizowano remont więźby i pokrycia dachowego.
Kościół fil. p.w. św. Józefa Robotnika jest budowlą murowaną, orientowaną, założoną na planie prostokąta z wydłużonym, zakończonym trójbocznie prezbiterium. Świątynia jest oszkarpowana, od zachodu posiada masywną wieżę, od południa kruchtę i kaplicę, a od strony północnej, przy prezbiterium znajduje się zakrystia. Wieża w dolnej partii założona na planie kwadratu, w górnej ośmioboczna. Nawę, prezbiterium oraz zakrystię wieńczy dach dwuspadowy, kruchtę i kaplicę dach pulpitowy. Wieża zamknięta jest hełmem ostrosłupowym. Pokrycie dachów wykonano z blachy. We wnętrzu świątyni znajduje się częściowo zachowany klasycystyczny wystrój.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 869/L z 16.02.1990)
Cmentarz znajduje się po północnej stronie kościoła. Założony został w XIV, wraz z budową najstarszego murowanego kościoła. Teren cmentarza wyznacza ceglany mur, w obrębie którego ulokowany jest kościół. Zabytkowa powierzchnia cmentarza wynosi 0,77 ha, na jego terenie znajduje się starodrzew. Nagrobki nie przetrwały, jedynie w elewacji świątyni zachowało się kilka piaskowcowych, renesansowych płyt nagrobnych.
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: 468/L z 17.07.1976)
Park jest częścią założenia rezydencjonalnego, które ponadto składało się z budynku pałacu oraz folwarku. Do czasów obecnych przetrwał park oraz zabudowania gospodarcze.
Założenie ogrodowe w Gorzycy najprawdopodobniej powstało krótko po 1777 roku, gdy majątek stał się własnością pruskiego pułkownika Balthazara Ernsta von Bohlena. Wówczas majątek przekształcony został w majorat, a nowy właściciel podjął się przebudowy pałacu i zagospodarowania jego otoczenia. Regularny, założony na planie kwadratu ogród, powstał na tyłach pałacu. Obszar założenia wyznaczony został za pomocą wału od strony wschodniej i rowów wodnych od północy, południa i zachodu. Obecnie park jest w stanie ogólnego zaniedbania, zatarte zostały jego aleje spacerowe, zniszczony został układ melioracyjny. Pierwotny drzewostan w dużym stopniu już nie istnieje. Zachowane ogrodowe drzewa to: dęby szypułkowe, graby pospolite, lipy drobnolistne, kasztanowce białe i świerki pospolite. Drzewami pomnikowymi są dwa dęby szypułkowe, platan klonolistny, dwie lipy drobnolistne oraz dwa wiązy szypułkowe.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Pałac
(nr rej.: 480/L z 29.03.1977)
Barokowy pałac usytuowany w zachodnim obrzeżu miejscowości. Powstał w 1724 roku dla rodu von Schack. W 1776 roku został znacznie rozbudowany dla tajnego radcy dworu pruskiego von Schweinitza. Kolejne modernizacje budowlane w obiekcie odbyły się około roku 1885 i w roku 1926. Obecnie pałac stanowi własność prywatną, jest remontowany.
Budynek pałacu jest dwukondygnacyjny, w części podpiwniczony, zbudowany na planie dwóch prostokątów, ustawionych wzdłuż jednej osi. Obiekt wieńczy dach mansardowy, częściowo z mieszkalnym poddaszem, z lukarnami i powiekami od strony wschodniej i północnej. Elewacje podzielone pionowymi pasami boniowania w dolnej kondygnacji i pilastrami z korynckimi kapitelami na piętrze. Prostokątne okna posiadają ornamentalne zwieńczenia. Fasada frontowa (wschodnia) jest siedmioosiowa, z ujętym pilastrami portalem na osi. Elewacja zachodnia (parkowa) posiada trzy kondygnacje oraz portal na osi, przed którym znajduje się niewielki taras, otoczony kamienną, ażurową balustradą. Na taras z dwóch stron prowadzą schody. Układ wewnętrzny organizuje korytarz, który biegnie przez całą długość budynku. Po obu stronach korytarza znajdują się pomieszczenia traktu południowego i północnego, przy czym sale traktu południowego posiadają układ amfiladowy.
opr. Piotr Bieruta
Park usytuowany jest po zachodniej stronie rezydencji. Został założony w 1776 roku i powiększony w XIX wieku.
Jest to założenie o układzie nieregularnym, którego główne elementy to kanał wodny o długości ok 300 m, rozciągający się na osi elewacji ogrodowej oraz staw usytuowany w północno-wschodnim narożniku, wzdłuż którego przebiega główna aleja dojazdowa do rezydencji. Jest to aleja lipowa, zakwalifikowana w jako odrębne założenie zabytkowe. Od strony zachodniej park zamyka sztuczne wzniesienie „Reiterberg”, powstałe podczas modernizacji przeprowadzonej w XIX wieku. Założenia posiada charakter ogrodu ozdobnego z siecią licznych ścieżek spacerowych. W wyniku braku opieki w okresie powojennym układ ścieżek oraz systemu melioracyjnego ogrodu został w znacznym stopniu zatarty. Na szczęcie obecny właściciel terenu prowadzi prace, których celem jest odtworzeniu historycznego stanu pałacu i ogrodu. Drzewostan ogrodu składa się przede wszystkim z lip drobnolistnych, dębów szypułkowych i lip szerokolistnych. Drzewa pomnikowe to cztery lipy szerokolistne, okazowe to: trzy lipy szerokolistne i dwa dęby szypułkowe.
opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel
Literatura:
Jan Biliński Lubin i okolice, Wrocław 1976
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Romuald Mariusz Łuczyński Zamki i pałace Dolnego Śląska. Pogórze Izerskie, Pogórze Kaczawskie, Nizina Śląska- część zachodnia, Wrocław 1998
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Krzeczyn Wielki (Gross Krichen)
Kościół fil. p.w. św. Marii Dominiki z Mazzarello
(nr rej.: 856 z 23.02.1961)
Najstarsze wzmianki o kościele w Krzeczynie Wielkim pochodzą z 1399 roku. Wówczas zostały mu nadane uprawnienia parafialne. Świątynia jest budowlą gotycką, przebudowana i powiększoną w XVII stuleciu oraz poddaną restauracji w XIX wieku. Został częściowo zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku (destrukcji uległ m.in. ostrosłupowy hełm wieży). Remont obiektu zrealizowano w latach 1959-1960.
Budynek kościoła jest orientowany, wzniesiony na planie prostokąta z kamieni polnych i cegieł z użyciem ciosów kamiennych. Jest budowlą jednonawową z węższym, prostokątnym w planie prezbiterium i zakrystią. Bryłę kościoła od zachodu zamyka potężna pięciokondygnacyjna wieża, zbudowana na planie zbliżonym do kwadratu z kamieni polnych, z wykorzystaniem piaskowcowych ciosów w narożach. Korpus nawowy kościoła, prezbiterium i przybudówki wieńczą ceramiczne dachy dwuspadowe, natomiast wieżę płaski dach drewniany. Do wieży przylega od strony południowej XVII-wieczne, dwukondygnacyjne mauzoleum rodu von Hoberck (obecnie pełni funkcję kaplicy). Wnętrze mauzoleum posiada sklepienie krzyżowe wsparte na centralnym filarze. W kondygnacji dolnej znajduje się krypta przekryta sklepieniami kolebkowymi.
Wewnątrz kościoła zachowało się interesujące wyposażenie pochodzące z okresu nowożytnego. Są to renesansowe bogato zdobione rzeźbiarsko i polichromowane ołtarz i ambona, barokowa, dekorowana ornamentem roślinnym loża kolatorska z przełomu XVII i XVIII stulecia oraz piaskowcowe płyty nagrobne (Krzysztofa von Brauchitscha z około 1600 roku i Ewy von Brauchitsch z domu von Bock – żony Krzysztofa również z około 1600 roku).
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 852/L z 16.02.1990)
Cmentarz znajduje się w otoczeniu świątyni. Jego najbardziej rozległa partia rozciąga się po północnej stronie kościoła. Cmentarz założony został w XIV, wraz z budową najstarszego murowanego miejscowego kościoła. Teren cmentarza otacza kamienny i ceglany mur z furtą usytuowaną na wprost wieży kościoła. Zabytkowa powierzchnia cmentarza wynosi 0,46 ha, na jego terenie znajdują się drzewa pomnikowe i starodrzew. Cmentarz został niemal całkowicie pozbawiony płyt nagrobnych.
opr. Piotr Bieruta
Pałac
(nr rej.: 724/L z 26.06.1986)
Eklektyczny pałac wzniesiony w latach 1866 - 1872 roku dla ówczesnego właściciela majątku Eduarda Mitschera. Powstał w miejscu starszej, barokowej rezydencji z końca XVII stulecia. Około 1913 roku obiekt został nieznacznie przebudowany na zlecenie Hansa Mitschera. Prace remontowe wewnątrz obiektu przeprowadzono w latach 60-tych XX wieku i w roku 1986.
Pałac jest budowlą murowaną, tynkowaną założoną na planie prostokąta z niższym skrzydłem zachodnim zakończonym tarasem widokowym, przybudówką od strony wschodniej oraz basztą w południowo-wschodnim narożniku. Rezydencja jest obiektem piętrowym, z wysokim podpiwniczeniem i częściowo użytkowym poddaszem. Fasada znajduje się od strony północnej. Na jej osi ryzalit z doryckim portykiem kolumnowym, poprzedzonym schodami, na portyku taras, powyżej facjata mieszkalna zwieńczona łukiem odcinkowym z bocznymi spływami. Na osi elewacji południowej (ogrodowej) znajduje się taras z dwoma biegami schodów prowadzących do ogrodu. Elewacje posiadają ramową dekorację, którą tworzą pilastry z jońskimi kapitelami dźwigające gzymsy, kondygnacja podpiwniczenia zdobiona boniowaniem. Budynek wieńczą dachy wielopołaciowe z lukarnami. Od strony południowej pałacu znajdują się zabytkowe zabudowania folwarczne: oficyna, oficyna gospodarcza i obora.
opr. Piotr Bieruta
Park i aleja lipowa Krzeczyn - Lubin
(nr rej.: 458/L z 17.07.1976)
(nr rej.: 703/L z 25.06.1986)
Park krajobrazowy znajduje się po południowej i wschodniej stronie pałacu. Został założony jako ogród ozdobny w końcu XVII stulecia. Przekształcenia, które nadały założeniu charakter parku krajobrazowego odbyły się w pierwszej ćwierci XIX wieku, po 1872 roku i na początku XX wieku.
Układ parku jest nieregularny. Od strony południowej i wschodniej granicę tworzy wiejska droga, od zachodu kamienny mur, od północy strumień zakończony stawem. Drugi strumień przecina założenie na osi wschodnio-zachodniej. Przy tym strumieniu, przed południową fasadą, znajduje się rozległy staw. Na wschodnim krańcu parku usytuowana jest klasycystyczna kaplica grobowa rodu von Mitscher, zbudowana po 1872 roku. Kaplica jest budynkiem wzniesionym na planie prostokąta z wąskim prostokątnym prezbiterium i kryptą pod przestrzenią nawową. Wejście poprzedza dwukolumnowy portyk dorycki. Elewacje kaplicy obłożone zostały piaskowcowymi ciosami. Budynek jest zdewastowany, nie przetrwały w nim żadne nagrobki. Elementem kompleksu parkowego jest także aleja lipowa prowadząca do Lubina. Została ona w 1986 roku zakwalifikowana jako odrębny obiekt zabytkowy.
Obecnie założenie parkowe w Krzeczynie Wielkim jest ogólnie zaniedbane. W najgorszym stanie są stawy (zanieczyszczone o zatartych liniach brzegowych) i układ kanałów wodnych (częściowo zarośnięte i zanieczyszczone). W drzewostanie parkowym przeważają graby pospolite, lipy drobnolistne, dęby szypułkowe i świerki pospolite. Drzewa pomnikowe to: buk pospolity, kasztanowiec biały i trzy dęby szypułkowe.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Hanna Kozaczewska-Golasz Mauzolea i kaplice grobowe od XVI do początków XX wieku w dawnym województwie legnickim, Wrocław 2001
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Pałac
(nr rej.: 723/L z 26.06.1986)
Neorenesansowy pałac wzniesiony z końcem lat 60-tych XIX wieku, w miejscu poprzedniej barokowej rezydencji. Inicjatorem budowy pałacu był Paul von Wiedner, od 1860 roku właściciel księginickiego majątku. Obiekt został przebudowany i powiększony w latach 1907 – 1908 dla Hansa von Wiednera. Ród von Wiedner władał majątkiem do 1945 roku. Ostatnim właścicielem dóbr w Ksieginicach był Hans Helmut. W okresie powojennym obiekt został zaadaptowany na potrzeby funkcjonowania w nim Zasadniczej Szkoły Budowlanej. Remonty pałacu realizowane były w 1964 i 1980 roku. Obecnie w pałacu mieści się Gminny Zakład Usług Komunalnych i Mieszkaniowych, Gminny Ośrodek Kultury, Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół Gminy Lubin i filia Gminnej Biblioteki Publicznej.
Pałac założony jest na planie prostokąta, ujętego po bokach szerszymi prostopadłymi skrzydłami. Na osi fasady oraz na osi krótszych elewacji ryzality. Skrzydła boczne oraz ryzality posiadają trójkątne szczyty zdobione, wykonanymi w tynku, wstęgami w formie ornamentów okuciowych. Główne wejście do pałacu, na osi ryzalitu fasady, prowadzi przez piaskowcowy portal o kształcie łuku triumfalnego. Portal zdobiony jest ornamentami okuciowymi, w zwieńczeniu łuku posiada kartusz herbowy z motywem akantu mięsistego. Bryłę pałacu wieńczą dachy dwuspadowe z lukarnami zakończonymi baniastymi hełmami. Wnętrze pałacu w wyniku gruntownych przebudów na cele publiczne utraciło zabytkowy charakter. W holu przetrwały fragmenty ściennej boazerii o dekoracji neogotyckiej.
opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel
Park
(nr rej.: 238 z 15.07.1950 oraz 456/L z 22.09.1976)
Park rozciąga się po południowej stronie pałacu, posiada charakter postromantyczny i krajobrazowy. Powstał w 3 ćw. XIX wieku, gdy dokonana została przebudowa pałacu. Na początku XX wieku został powiększony o część krajobrazową.
W wyniku prac przeprowadzonych w XIX wieku część parku powstała przed elewacją rezydencji. Był to dziedziniec ze stawem, otoczony zabudowaniami gospodarczymi. W ramach tego założenia, w zachodniej części podwórza wybudowano szklarnie i neobarokową oranżerię, która obecnie jest w stanie ruiny. Zasadnicza cześć parku powstała po południowej stronie pałacu, na obszarze podmokłych łąk. Granicę parku wyznaczał rów wodny od zachodu i strumień od południa. Podczas modernizacji rezydencji z początku XX wieku park został powiększony. Zaadaptowano wówczas rozległe łąki, rozciągające po zachodniej stronie granic XIX-wiecznego parku. Wtedy też, został stworzony staw z niewielką wyspą pośrodku.
Do czasów obecnych założenie parkowe przetrwało w stworzonym na początku XX wieku zarysie. Niestety w pozbawionym odpowiedniej pielęgnacji założeniu zatarciu uległa część ścieżek komunikacyjnych oraz rowów wodnych. Zabytkowy układ parku zanika także przez niekontrolowany rozrost roślinności.
Drzewostan parkowy składa się z lip drobnolistnych, dębów szypułkowych, świerków pospolitych, grabów pospolitych, kasztanowców białych i jesionów wyniosłych. Wyróżniające się egzemplarze to: okazowy dąb szypułkowy, trzy platany drobnolistne, żywotnik zachodni i buk pospolity odmiany purpurowej.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz ewangelicki – obecnie parafialny
(nr rej.: 864/L z 16.02.1990)
Cmentarz usytuowany jest z dala od zabudowy, przy szosie do wsi Czerniec. Został założony w 1925 roku. Rozplanowany jest na planie wydłużonego prostokąta, zamkniętego ceglanym murem. Jest podzielony aleją przebiegającą na dłuższej osi, w północno – wschodnim narożu znajduje się kaplica. Najstarsza kwatera znajduje się w południowej części cmentarza. Ulokowany jest tutaj m.in.: neogotycki grobowiec rodu von Weidner.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Marlena Kot Zarys historii parafii p.w. Michała Archanioła w Siedlacach, Legnica 2004 - (http://poligor.w.interia.pl/praca_historia/INDEX.HTM)
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Pałac
(nr rej.: 722/L z 26.06.1986)
Pałac we wsi Lisiec zbudowany został w latach 30-tych XIX stulecia dla władającej majątkiem od 1831 roku rodziny von Raumer. Obiekt bez szwanku przetrwał okres II wojny światowej. W latach 1945-49 zajęty został przez rosyjskie władze. Po tym okresie wraz z folwarkiem stał się siedzibą Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Obecnie stanowi własność prywatną.
Kostium architektoniczny rezydencji w Liścu nawiązuje do stylistyki gotyku angielskiego. Wzniesiony został na planie prostokąta z ryzalitami na osi dłuższych elewacji. Posiada dwie kondygnacje i wysokie podpiwniczenie. Ryzalit fasady (elewacji północnej) w górnej partii przechodzi w wieżę. Elewacje obiektu zdobi gzyms koronujący z ostrołukowym fryzem arkadowym. Korpus pałacu wieńczy ceramiczny dach dwuspadowy.
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: Z/2/75 (290/L) z 30.05.1975)
Założenie parkowe w Liścu tworzy wraz z rezydencją kompleks w stylu postromantycznym. Zasadnicza część parku znajduje się po południowej stronie pałacu. Park powstał około połowy XIX stulecia z wykorzystaniem, istniejących od XVIII wieku, stawów gospodarczych.
Układ założenia jest nieregularny. Całość obiega promenada, łącząca się z systemem ścieżek spacerowych. W południowo-zachodnim krańcu założenia znajdują się trzy XVIII-wieczne stawy. Kolejny staw, z niewielka wyspa pośrodku (założony w połowie XIX wieku), usytuowany jest bezpośrednio za elewacja ogrodową pałacu. Drzewostan parkowy skoncentrowany został w jego zachodniej partii oraz przy strumieniach łączących stawy. Tworzą go głównie: jesiony wyniosłe, graby pospolite, lipy drobnolistne, dęby szypułkowe i świerki pospolite. Kompleks przetrwał do czasów obecnych w stanie dobrym - częściowo zatarty został system melioracyjny oraz układ ścieżek spacerowych.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Kościół par. p.w. Świętej Trójcy
(nr rej.: 596/L z 14.04.1981)
Kościół w Miłoradzicach po raz pierwszy wymieniony został w źródłowych dokumentach w 1289 roku. Bryła obecnej świątyni powstała w XV stuleciu i została gruntownie przebudowana w 1674 roku. Obiekt był restaurowany w XIX wieku. W 1945 roku został uszkodzony w wyniku działań wojennych. Odbudowano go dopiero w latach 1967-1971.
Gotycko-barokowy budynek kościoła zbudowany został z cegły i kamienia. Jest orientowany, jednonawowy o salowym układzie. Od strony północnej do korpusu budynku przylega zakrystia z manierystycznym szczytem, od strony południowej kruchta, od wschodu przybudówka mieszcząca dwa mauzolea, od zachodu czworoboczna, oskarpowana wieża, która w górnej części przechodzi w ośmiobok. Korpus kościoła nakrywa dach dwuspadowy, przybudówki dachy dwu- i trójpołaciowe, wieżę hełm z latarnią.
Wewnątrz korpusu świątyni na uwagę zasługuje loża kolatorska, znajdująca się ponad zakrystią, połączona z prezbiterium arkadami. Loża posiada drewniany strop zdobiony figuralną polichromią. Ponadto, wśród wyposażenia wnętrza, wyróżnia się: manierystyczny ołtarz główny, ambona z drugiej ćwierci XVII stulecia i chrzcielnica pochodząca z końca XVII wieku.
W przybudówce wschodniej znajduje się mauzoleum rodu von Mohl. Jest to kaplica grobowa z kryptą o bogatej dekoracji sztukatorskiej i z czteroma rzeźbami przedstawiającymi personifikacje Wiary, Nadziei, Miłości i Sprawiedliwości. Do mauzoleum rodziny von Mohl przylega kolejna kaplica grobowa. Fundatorzy tego mauzoleum nie są znani. Skromna dekoracja wnętrza tej kaplicy grobowej składa się z pionowych podziałów lizenami.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 851/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz w Miłoradzicach usytuowany jest w środkowej części miejscowości. Otacza kościół par. p.w. Świętej Trójcy. Założony został w XII stuleciu, jego powierzchnia zabytkowa wynosi 0,20 ha. Cmentarz otoczony jest kamiennym, otynkowanym murem, w którym znajdują się dwie furty wejściowe (od północy i południa). Obecnie cmentarz jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: 466/L z 22.09.1976)
Park w Miłoradzicach znajduje się we wschodniej części miejscowości, stanowi jedyną pozostałość założenia pałacowo-parkowego. Powstał w połowie XIX stulecia, gdy trwała przebudowa budynku dworu na pałac dla rodu von Uchtritz-Steinkirch. Pałac nie przetrwał do czasów współczesnych.
Park tworzy układ o planie zbliżonym do kwadratu – od strony zachodniej zakończony został szpalerem drzew, od stron pozostałych zamykają go drogi. Plan kompleksu podporządkowany był zasadniczemu elementowi całości, czyli budynkowi rezydencji. Pałac znajdował się w części północnej parku, za jego elewacją ogrodową (południową) usytuowano rozległa polanę, którą okalały gęste zadrzewienia. Uzupełnieniem romantycznego charakteru parku było kamienne mauzoleum - do dzisiaj przetrwały jedynie jego relikty. Podobnie stało się z parkiem. Jest on w znacznym stopniu zniszczony. Większość zabytkowych drzew już nie istnieje, zatarte zostały ścieżki spacerowe, miejsce środkowej polany zajęło boisko sportowe. Wśród nielicznych egzemplarzy zachowanego pierwotnego drzewostanu przeważają graby pospolite, klony pospolite, dęby szypułkowe i lipy szerokolistne.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Alexander Duncker Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie… Berlin 1857 - 1883
Günther Grundmann, Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien. Band 3: Der Reg.-Bezirk Liegnitz, Breslau 1891
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Hanna Kozaczewska-Golasz Mauzolea i kaplice grobowe od XVI do początków XX wieku w dawnym województwie legnickim, Wrocław 2001
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Kościół fil. p.w. św. Antoniego
(nr rej.: 597/L z 14.04.1981)
Świątynia w Niemstowie po raz pierwszy wymieniona została w źródłowych dokumentach w 1376 roku. Najstarszy murowany kościół w miejscowości został zbudowany w końcu XIV wieku. Budynek ten przebudowano w pierwszej połowie XVIII stulecia, restaurowano w drugiej połowie XIX wieku i remontowano na przełomie lat 60/70-tych XX wieku.
Budynek kościoła jest orientowany, jednonawowy, założony na planie prostokąta z węższym także prostokątnym prezbiterium. Do prezbiterium, od strony południowej przylega czterokondygnacyjna wieża, od północy zakrystia. Przy wschodniej ścianie korpusu nawowego znajduje się prostokątna kruchta. Bryłę świątyni w narożach opinają przypory. Prezbiterium i nawę wieńczą dachy dwuspadowe. We wnętrzu, ze sklepieniami kolebkowymi z lunetami, zachowało się gotyckie, kamienne sakramentarium, renesansowe oraz barokowe płyty nagrobne i wykonany w pierwszej połowie XVIII wieku ołtarz główny i prospekt organowy.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 864/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz w Niemstowie otacza kościół fil. p.w. św. Antoniego. Założony został w XIV. Teren cmentarza o powierzchni 0,44 ha, zamknięty jest ceglanym, otynkowanym murem. Na jego terenie znajduje się starodrzew. Cmentarz obecnie jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Park pałacowy
(nr rej.: 464/L z 17.07.1976)
Obecny Niemstów składa się z trzech przedwojennych majątków, które przed 1945 rokiem stanowiły odrębne organizmy wiejskie. Był to Niemstów (Herzogswaldau), Zwierzyniec (Dittersbach) i Podgórze (Oberhof). Każda z tych miejscowości posiadała rezydencje pańską z parkowym otoczeniem. Do czasów współczesnych przetrwało założenie pałacowo-parkowe w Podgórzu. Jest ono położone w zachodnim krańcu obecnego Niemstowa.
W Podgórzu znajduje się park naturalistyczny założony w czwartej ćwierci XIX stulecia. Zakomponowany został na kolistym planie wyznaczonym przez kanał wodny. Przy budynku pałacu, po jego południowej stronie znajduje się staw, będący reliktem dawnej fosy. Za stawem mieści się główna część parku, którą obsadzono gęstym drzewostanem (głównie: lipy drobnolistne, graby pospolite, dęby szypułkowe). Obecnie park jest w stanie postępującego zaniedbania. Zniszczeniu uległo wiele zabytkowych drzew, ścieżki spacerowe zostały zarośnięte przez niekontrolowany przyrost krzewów i drzew.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Alexander Duncker Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie… Berlin 1857 - 1883
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Kościół fil. p.w. św. Antoniego
(nr rej.: 1508 z 27.01.1966)
Najstarsze informacje źródłowe o istnieniu kościoła w Oborze pochodzą z 1361 roku. Obecny budynek świątyni wzniesiony został w XV stuleciu. Obiekt przebudowywano w 1524, 1620 (wzniesienie wieży) oraz 1650 roku (budowa szachulcowej partii prezbiterialnej). W 1945 roku kościół doznał znacznych zniszczeń – spłonął dach, zniszczona została część szachulcowa. Świątynię odbudowano w latach 1968-70, rezygnując z odtworzenia XVII-wiecznego kształtu części prezbiterialnej oraz strzelistego, trzykondygnacyjnego hełmu wieży.
Kościół w Oborze zbudowany został z cegły, pokrytej warstwą tynku. Jest świątynią orientowaną, jednoprzęsłową z węższym, prostokątnym w planie prezbiterium. Główne wejście do jego wnętrza mieści się w wieży, która przylega od strony zachodniej do korpusu nawowego. Oskarpowana wieża wzniesiona jest na planie prostokąta w górnej części przechodzącego w ośmiobok. Nawę oraz prezbiterium wieńczą dachy dwuspadowe, wieżę dach ostrosłupowy – wszystkie kryte są blachą. W ścianach świątyni zachowały się płyty nagrobne z początku XVII stulecia.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
nr rej.: 928/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz w Oborze znajduje się jest w środkowej części miejscowości. Otacza kościół fil. p.w. św. Antoniego. Założony został w XIV stuleciu, jego powierzchnia zabytkowa wynosi 0,28 ha. Cmentarz otoczony jest kamiennym, otynkowanym murem, w którym znajdują się dwie furty wejściowe (od północy i południa). Obecnie cmentarz jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Dwór
(nr rej.: 726/L z 26.06.1986)
Dwór w Oborze został zbudowany około połowy XVIII wieku w miejscu założenia XVI-wiecznego. Obiekt przebudowano w XIX stuleciu. Opuszczony po 1945 roku dwór podzielił los wielu dolnośląskich, prowincjonalnych zabytków rezydencjonalnych – stał się ruiną. Możliwe, że obiekt nie ulegnie zupełnej destrukcji. Od niedawna jest własnością prywatną i prowadzone są w nim prace zabezpieczające.
Dwór wzniesiony został na planie zbliżonym do litery L z cegły i kamieni narzutowych. Posiadał dwie kondygnacje i podpiwniczenie. Układ wnętrz był dwutraktowy. Dekorację otynkowanych elewacji tworzyły nieregularnie rozmieszczone pilastry. Budynek wieńczył wielopołaciowy dach łamany z powiekami.
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: 681/L z 27.12.1983)
Park naturalistyczny w Oborze otacza ruiny miejscowego dworu. Został założony w drugiej połowie XIX wieku.
Park zajmuje obszar o rzucie zbliżonym do prostokąta. W jego części zachodniej i południowej skoncentrowano drzewostan. Niegdyś przed fasadą dworu znajdował się gazon, wzdłuż obrzeży założenia przebiegała ścieżka spacerowa. Od strony wschodniej i północnej kompleks zamykały wiejskie drogi (istniejące). Pozbawiony należytej opieki park został w znacznym stopniu został zdewastowany - prawie nieczytelny jest układ jego ścieżek spacerowych, zniszczeniu uległ kolisty gazon. Wśród zachowanego drzewostany przeważają: lipy drobnolistne, dęby szypułkowe i klony pospolite.
opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Kościół fil. p.w. Chrystusa Króla
(nr rej.: 948 z 13.09.1961)
Wzmianka o świątyni w Osieku po raz pierwszy pojawiła się w dokumencie z 1250 roku. Obecny gotycko-barokowy budynek został zbudowany około 1524 roku. Obiekt był przebudowywany i powiększany w 1610 i 1755 roku, restaurowany w XIX stuleciu. W 1945 roku został znacznie zniszczony, odbudowa odbyła się dopiero w latach 1968-70 i 1975-76. Ostatni remont obiektu realizowano od 1997 do 1999 roku.
Kościół jest murowanym, orientowanym budynkiem. Założony został na planie prostokąta z węższym prosto zamkniętym prezbiterium. Korpus główny posiada jedna nawę, jest ona dwuprzęsłowa, zwieńczona sklepieniami krzyżowymi. Prezbiterium jest jednoprzęsłowe, zamknięte także krzyżowo. Od strony zachodniej do nawy przylega wieża, mieszcząca główne wejście do świątyni. Czworoboczna w planie wieża w górnej części przechodzi w ośmiobok. Od strony południowej korpusu świątyni znajduje się dwukondygnacyjna kruchta, od północy do wieży przylega kaplica grobowa z kryptą (obecnie pełni funkcję zakrystii). Ponad korpusem, prezbiterium oraz kruchtą wznoszą się ceramiczne dachy dwuspadowe, ponad kaplicą dach trójpołaciowy. W ścianach świątyni zachowały się ciekawe przykłady sztuki sepulkralnej z XVI i XVII stulecia. Są to płyty nagrobne z XVI i XVII stulecia. Wśród nich na uwagę zasługuje płyta Nickla von Schwenkfelda wraz z małżonką, przedstawionych jako klęczących pod krucyfiksem.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 932/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz przykościelny we wsi Osiek otacza kościół fil. p.w. Chrystusa Króla. Założony został w XIV stuleciu, jego powierzchnia zabytkowa wynosi 0,17 ha. Cmentarz otoczony jest kamiennym murem, w którego południowej części umieszczony został kamienny krzyż pokutny z XIII wieku. Cmentarz jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Kościół fil. p.w. MB Częstochowskiej
(nr rej. 849 z 15.02.1961)
Najstarsza wzmianka o świątyni w Pieszkowie pojawiła się w dokumencie z 1335 roku. Obecna bryła świątyni składa się z dwóch członów, pochodzących z różnych okresów. Najstarszym elementem jest XV-wieczna wieża, drugi to korpus nawowy, który został wybudowany w miejscu starszego obiektu w XVIII stuleciu. W XIX wieku odbyła się restauracja świątyni, a w latach 70-tych XX wieku remont.
Kościół jest orientowaną, murowaną budowlą, wzniesioną na planie prostokąta z kamienia polnego oraz cegły. Jest przykładem świątyni salowej (nawa oraz prezbiterium stanowią jednolity układ, jednakowe są ich wysokość oraz szerokość). Od strony zachodniej posiada masywną, czworoboczna więżę od strony do północnej i południowej zakrystię oraz kaplice. Elewacje pokryte są tynkiem, oprócz najniższej kondygnacji wieży – gdzie uwidoczniona jest najstarsza struktura świątyni (kamienie polne i piaskowcowe ciosy w narożach). W drugiej kondygnacji wieży znajdują się, wysokie, zamknięte łukiem odcinkowym okna oraz, ponad nimi, tarcze zegarowe. Otwory okienne korpusu nawowego zakończone łukami pełnymi, w przybudówkach zakończone łukami odcinkowymi oraz prostokątne. Budynek świątyni zamyka dach czterospadowy, przybudówki dachy trójpołaciowe, wieżę hełm z ostrosłupowy z latarnią. We wnętrzu, przesklepionym kolebką z lunetami, znajdują się dwie gotyckie rzeźby z około 1500 roku oraz ołtarz główny wykonany w drugiej połowie XVIII stulecia.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 933/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz w Pieszkowie usytuowany jest w środkowej części miejscowości, przy skrzyżowaniu głównych dróg. Otacza kościół fil. p.w. MB Częstochowskiej. Założony został w XIV stuleciu. Prostokątny w planie teren cmentarza o powierzchni 0,23 ha zamknięty jest kamiennym murem. W jego wschodniej części znajduje się kamienna kapliczka pokutna. Obecnie cmentarz jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Günther Grundmann, Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien. Band 3: Der Reg.-Bezirk Liegnitz, Breslau 1891
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Kościół par. p. w. Niepokalanego poczęcia NMP
(nr rej.: 46/A z 2.02.2001)
Świątynia w Raszowej Dużej została zbudowana w końcu XV stulecia. W XVI wieku budynek został przejęty przez ewangelików. W drugiej połowie XVIII stulecia został znacznie przebudowany. Kolejne modernizacje obiektu miały miejsce na początku XX wieku (wieża), w latach 1972-1975 (remont po pożarze z 1969 roku) oraz w 2005 roku.
Kościół jest murowaną, jednonawową budowlą wzniesioną na planie prostokąta. W najniższej kondygnacji, założonej na planie czworoboku, wieży znajduje się zakrystia i kruchta. Korpus budynku wieńczy dach dwuspadowy, wieżę wysmukły dach ostrosłupowy. Wewnątrz świątyni przetrwał drewniany strop oparty na profilowanym słupie, barokowy ołtarz i ambona oraz liczne nagrobki z XVI i XVII stulecia.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 930/L z 16.02.1990)
W otoczeniu świątyni usytuowany jest cmentarz przykościelny. Założony został w XIV stuleciu, jego powierzchnia zabytkowa wynosi 0,23 ha. Cmentarz otoczony jest kamiennym murem, na jego obszarze znajduje się 18 grobów polskich, 1 grobowiec niemieckiej rodziny Nowack z 1937 roku pomnikowy, 170-letni jesion.
opr. Piotr Bieruta
Ruina pałacu
(nr rej.: 957 z 4.10.1961)
Rezydencja w Raszowej Dużej wzniesiona została około 1688 roku na zlecenie ówczesnego właściciela dóbr Jana Jerzego von Lüttichau. Był to czworoboczny barokowy pałac z narożnymi ryzalitami w elewacji frontowej. Założenie otaczała fosa, przez którą do pałacu prowadziły mosty. Główny wjazd do obiektu usytuowany był od wschodu. Paradny (wschodni) most posiadał kamienna oprawę, składającą się z kamiennej ażurowej balustrady z sześcioma postumentami. Pałac uległ znacznemu zniszczeniu podczas działań wojennych w 1945 roku. Sukcesywnie niszczony w okresie powojennym został poddany rozbiórce.
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: 682/L z 27.12.1983)
W czasie budowy barokowego pałacu w 1688 roku w Raszowej Dużej powstał również ogród ozdobny. Jego główna część znajdowała się po zachodniej stronie rezydencji. Obszar ogrodu wyznaczała fosa, otaczająca pałacowe założenie. Najprawdopodobniej w drugiej połowie wieku XIX ogród został przekształcony w park naturalistyczny. Wówczas zagospodarowane zostały tereny po zachodniej i południowej stronie założenia. Obszar parku zamykały gęste zadrzewienia oraz ścieżki spacerowe. Obecnie park jest w stanie postępującego zniszczenia. Nie przetrwała większość z zabytkowego drzewostanu, układ spacerowy został w znacznym stopniu zatarty. W składzie gatunkowym drzewostanu najwięcej jest lip drobnolistnych, dębów szypułkowych i lip drobnolistnych.
opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła
(nr rej.: 850 z 15.02.1961)
Kościół wraz z cmentarzem we wsi Siedlec znajduje się przy rozwidleniu lokalnych dróg Lubin-Ścinawa-Czerniec. Najstarsza wzmianka źródłowa o świątyni pochodzi z dokumentu z 1335 roku. Najprawdopodobniej już wówczas istniał tutaj murowany budynek kościoła, który został znacznie rozbudowany w 1372 roku. Kolejne przekształcenia architektoniczne obiektu miały miejsce w XV stuleciu, 1534 roku, XVII stuleciu oraz w latach 1871-72 i 1931-25. W 2007 i 2008 roku odbył się ostatni remont kościoła, polegający m.in. na naprawie więźby dachowej.
Budynek kościoła jest orientowany, jednonawowy z węższym i niższym prezbiterium. Od strony południowej i północnej znajduje się zakrystia i kaplica, od południa kaplica, od zachodu kruchty. Korpus nawowy jest oskarpowany. Bryłę kościoła wieńczą dachy dwuspadowe, kryte dachówka ceramiczną. Prezbiterium kościoła posiada trójdzielne sklepienie krzyżowo-żebrowe, nawa strop polichromowany kasetonowy z około 1618 roku o powierzchni około 70 m2. Strop składa się z czterdziestu trzech kwater przedstawiających sceny z Księgi Rodzaju. Nad kaplicą północną znajduje się sklepienie krzyżowe, nad zakrystią sklepienie kolebkowe. W nawie z trzech stron umieszczona jest empora pochodząca z drugiej połowy XVII wieku z malowanymi kwaterami. Z tego samego okresu pochodzi, znajdująca się w prezbiterium ponad ołtarzem, loża kolatorska. Na jej balustradzie przedstawiono wizerunki czterech ewangelistów. We wnętrzu świątyni znajduje się także renesansowa ambona i chrzcielnica z około1597 roku. Na wewnętrznych oraz zewnętrznych ścianach budynku umieszczony został zespół dobrze zachowanych płyt nagrobnych i epitafiów z okresu od XVI do XVIII wieku.
opr. Piotr Bieruta
Dzwonnica
(nr rej.: 598/L z 14.04.1981)
Po wschodnio-południowej stronie kościoła, przy bramie wejściowej na teren cmentarza usytuowana jest wolno stojąca XIX-wieczna dzwonnica. Wykonana jest z drewna, jej ściany są szalowane deskami z prostokątnymi otworami okiennymi. Budowle wieńczy dach czterospadowy z nadbudówką z dachem dwuspadowym. Połacie dachowe nakryte są blachą (pierwotnie łupkiem). Wewnątrz dzwonnicy umieszczony jest dzwon wykonany w 1925 roku.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz
(nr rej.: 842/L z 16.02.1990)
Cmentarz w Siedlcach założony został w XIV wieku, wraz z rozbudową związanego z nim kościoła. Cmentarz otacza kamienny mur z bramą wejściową od strony południowo-wschodniej. Powierzchnia zabytku wynosi 0,28 ha. Zachowane nagrobki usytuowane są w jego południowej części. Obecnie cmentarz przykościelny w Siedlcach jest zamknięty dla pochówków. Najstarszy grób pochodzi z 1680 roku, zaś ostatni pochówek z roku 1960. Na jego terenie znajduje się starodrzew liściasty i iglasty.
opr. Piotr Bieruta
Pałac
(nr rej.: 270 z 10.05.1951)
Obecny budynek pałacu (w ruinie) pochodzi z około 1730 roku. Wówczas dokonano przebudowy renesansowego, otoczonego fosą dworu na barokową rezydencję. Zleceniodawcą prac był Caspar Otton von Nostitz, a autorem projektu nowej rezydencji prawdopodobnie osiadły w Legnicy, szwedzki budowniczy Marcin Frantz. Na autorstwo Frantza wskazują cechy stylistyczne budowli, ale nie potwierdzają tego świadectwa pisane. Obiekt częściowo przebudowano w XIX stuleciu. Nienaruszony przetrwał okres II wojny światowej, zniszczeniu uległ dopiero po 1945 roku. W 1960 roku został zabezpieczony jako ruina.
Murowana z cegły rezydencja wzniesiona jest na planie prostokąta, z krótszymi skrzydłami bocznymi i ryzalitami środkowymi. Obiekt posiadał dwie kondygnacje zwieńczone łamanymi dachami z lukarnami. Centralne ryzality podzielone są pilastrami, na których opiera się gzyms z attyką i przyczółkiem oraz, wieńczącymi całość, kamiennymi figurami – alegoriami pór roku. Układ wewnętrzny był dwutraktowy. Funkcję reprezentacyjną pełnił podwyższony parter z paradnym westybulem salą balową usytuowanymi w zryzalitowanej, środkowej części budynku. Taki kształt architektoniczny oraz układ wewnętrzny to cechy, które pozwalają pałac określić jako barokową szlachecką siedzibę typu entre-cour-et-jardin. Określenie to oznacza wywodzący się z Francji rodzaj założenia pałacowego o osiowym, symetrycznym układzie, w którym korpus główny pałacu i skrzydła ujmują z trzech stron regularny ogród.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konstanty Kalinowski Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977
Marlena Kot Zarys historii parafii p.w. Michała Archanioła w Siedlacach, Legnica 2004
- (http://poligor.w.interia.pl/praca_historia/INDEX.HTM)
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Pałac
(nr rej.: 725/L z 26.06.1986 oraz 610/L z 28.12.1988)
Pałac usytuowany jest w centralnej części wsi. W miejscu pałacu najprawdopodobniej istniała starsza rezydencja – renesansowy dwór. Mógł on być wzniesiony dla rodu von Haugwitz, który nabył Składowice na początku XVI stulecia. Obiekt przekształcony został w pałac w okresie, gdy w miejscowości rezydował wybitny lekarz, przyrodnik i historyk Johann Jonston, co miało miejsce w latach 1652 – 1675. Kolejnymi właścicielami majątku był ród von Rothenbach, a następnie von Meier. Obiekt został gruntownie przebudowany w XIX i na początku XX wieku. W czasie II Wojny Światowej w pałacu ulokowano podobóz radzieckich jeńców wojennych. W latach siedemdziesiątych XX wieku mieściła sie tu Izba Pamięci poświęcona Jonstonowi. Świadectwem po wspomnianej Izbie jest pamiątkowa tablica znajdująca się w fasadzie. Została ona wykonana według projektu artysty plastyka Zbigniewa Frączkiewicza w 1975 roku, czyli w 300-setną rocznicę śmierci wybitnego humanisty. Obecnie obiekt jest nieużytkowany. Jest własnością prywatnego inwestora i być może już wkrótce odzyska dawną świetność.
Pałac jest budowla murowaną, wzniesiona na planie litery T (prostokątne skrzydło główne i ulokowane centralnie skrzydło wschodnie), z ryzalitem na osi fasady. Obiekt dwukondygnacyjny z podpiwniczeniem, jedynie ryzalit frontowy posiada trzecią kondygnację użytkową. Elewacje najstarszego, skrzydła głównego i skrzydła wschodniego, ogrodowego pozbawione dekoracji, z prostokątnymi otworami okiennymi. Jedynym urozmaiceniem wystroju zewnętrznego jest opracowanie ryzalitu. Jest on trójosiowy, z otworami okiennymi drugiej i trzeciej kondygnacji zakończonymi łukami półkolistymi. Najniższa kondygnacja posiada arkady zamknięte łukami koszowymi, nawiązującymi do kształtu piaskowego portalu, ujmującego główne wejście do pałacu. Skrzydła centralne zwieńczone dachami dachem czterospadowym, ryzalit trzyspadowym, skrzydło wschodnie dwuspadowym.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Jan Biliński Lubin i okolice, Wrocław 1976
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Park
(nr rej.: 451/L z 17.07.1976)
Park w Składowicach rozciąga się po wschodniej stronie majątku. Został najprawdopodobniej założony w drugiej połowie XVII wieku jako ogród ozdobny, gdy pałacu mieszkał Johann Jonston. Pozostałością tego ogrodu jest wąski kanał wodny, położony po południowo – wschodniej stronie folwarku i dworku oraz układ regularnych dróg, widocznych już tylko fragmentarycznie. Relikt starszego założenia stanowi także prosta droga wyznaczająca niegdyś główną oś ogrodu, i niewielka platforma ziemna zamykająca ją od wschodu. Główna droga założenia ogrodowego została w XIX wieku obsadzona lipami, możliwe, że wówczas powstał staw, znajdujący się po północno-wschodniej stronie tej drogi.
Obecnie park jest w stanie ogólnego zaniedbania. Jego zabytkowy układ został w znacznym stopniu zatarty. Oprócz wspomnianego wcześniej, czytelnego układu zachowały się relikty kamiennej groty, wtopionej w narożnik wału, stanowiącej pozostałość romantycznych urządzeń stawu. Z tego też okresu pochodzi grupa dębów, rosnących w pobliżu platformy ziemnej. Zapewne w czwartej ćw. XIX w. po zachodniej stronie opisywanego stawu, powstał duży ozdobny staw o nieregularnej linii brzegowej, z niewielka maleńką wysepką, powiązany z siecią cieków wodnych. Wprowadzony wówczas drzewostan (klony, jawory, lipy i kasztanowce), grupowano wzdłuż dróg i wokół stawów. Jednocześnie kasztanowcami obsadzony został trakt dojazdowy do rezydencji.
Drzewostan parkowy składa się z klonów, jaworów, kasztanowców białych, dębów szypułkowych, grabów pospolitych i lip drobnolistnych. Wyróżniające się egzemplarze to: pomnikowy dąb szypułkowy oraz okazowe kasztanowce białe, topola biała, lipy drobnolistne, graby pospolite, jesion wyniosły, pięć dębów szypułkowych.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego (praca zbiorowa pod red. Krzysztofa Eysmonta), Legnica 1997
Szklary Górne (Ober Gläsersdorf)
Kościół par. p.w. św. Piotra i Pawła
(nr rej.: 855 z 22.02.1961)
Kościół w Szklarach Górnych po raz pierwszy wymieniony został w źródłowych dokumentach w 1376 roku. Obecna bryła świątyni ukształtowana została w wyniku przekształceń budowlanych dokonanych w 1516 i 1664 roku. Obiekt restaurowano w 1820 i 1910 roku. W latach 80-tych XX wieku kościół poddano remontowi.
Świątynia w Szklarach Górnych jest murowaną, orientowaną budowlą o halowym układzie, z prosto zamkniętym prezbiterium. Od strony zachodniej do dwunawowego korpusu obiektu przylega, założona na planie kwadratu, wieża, która w górnej partii przechodzi w ośmiobok. Po południowej stronie budynku znajduje się kaplica grobowa oraz kruchta, od strony północnej dwie zakrystie. Budynek wieńczą dachy dwuspadowe oraz hełm namiotowy (wieża). Wnętrze korpusu świątyni zamknięte jest czteroprzęsłowym sklepieniem krzyżowym, prezbiterium sklepieniem krzyżowym. Wewnątrz kościoła zachowało się bogate wyposażenie. Na uwagę zasługuje m.in.: barokowy ołtarz z około 1700 roku, manierystyczna ambona z 1610 roku, gotycka chrzcielnica z początków XVI stulecia oraz, na bocznych ścianach prezbiterium, doskonale zachowana grupa całopostaciowych epitafiów rodów von Stossel i von Schindel z XVI i XVII wieku. Są one zwieńczone wspólnym belkowaniem wspartym na kolumnach korynckich.
opr. Piotr Bieruta
Cmentarz przykościelny
(nr rej.: 929/L z 16.02.1990)
Zabytkowy cmentarz w Szklarach Górnych otacza kościół par. p.w. św. Piotra i Pawła. Założony został w XIV stuleciu. Prostokątny w planie teren cmentarza o powierzchni 0,28 ha zamknięty jest kamiennym murem. Na jego obszarze znajdują nieliczne groby z XIX i początków XX wieku. Obecnie cmentarz jest nieczynny dla pochówków.
opr. Piotr Bieruta
Pałac
(nr rej.: 271 z 11.05.1961)
Barokowy pałac w Szklarach Górnych zbudowany został w latach 1715-1725 dla hrabiego Johanna Heinricha d`Hautois de Bronne, na miejscu renesansowego dworu otoczonego fosą. Twórcą projektu rezydencji był prawdopodobnie J.B. Peintner. Na jego autorstwo wskazują cechy stylistyczne budowli, ale nie potwierdzają tego świadectwa pisane. Rezydencja została nieznacznie przebudowana około 1900 roku, remontowana w latach 1970-1971. Po II wojnie światowej pałac przez wiele lat zamieszkiwany był przez pracowników miejscowego PGR-u. W latach 1973-1983 mieścił się w nim Zakład Poprawczy Ministerstwa Sprawiedliwości. Od dnia 1 stycznia 1984 w pałacu mieści się Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.
Pałac wzniesiony jest na planie prostokąta z niższymi skrzydłami bocznymi. Od frontu obiekt jest dwukondygnacyjny, od strony ogrodu posiada trzy kondygnacje. Korpus wieńczy dach mansardowy z lukarnami, skrzydła boczne dachy mansardowe. Dekoracja elewacji opiera się na podziałach pilastrami wspartymi na cokole parteru. Na osi elewacji (fasady wschodniej) znajduje się pseudoryzalit z portalem balkonowym. Od strony ogrodu (elewacja zachodnia) na osi mieści się taras. Wewnątrz budynku zachowane sklepienia kolebkowe z lunetami oraz dekoracje sztukatorskie.
opr. Piotr Bieruta
Park
(nr rej.: 690/L z 25.06.1986)
Po południowej stronie pałacu i ogrodu ozdobnego znajduje się park typu krajobrazowego z elementami romantycznymi, który genezą swą może sięgać I połowy XIX wieku. Do założenia parku wykorzystane zostały rozległe łęgi porośnięte dębami, rozciągające się w południowej stronie ogrodu ozdobnego. W północno-wschodniej części parku znajduje się duża polana. Zielona wysepka parkowa ukształtowana została w dawnym miejscu ogrodów gospodarczych, które od południa mogły przylegać do ogrodu ozdobnego.
Istotnym elementem kompozycji założenia parkowego jest ozdobny staw, zasilany wodą płynącą rowem, formowanym na podobieństwo strumienia. Z licznych niegdyś elementów architektury ogrodowej zachowały się ruiny wzniesionego około 1720 roku pawilonu z ciekawą kolumnadą i pięknymi figlarnymi rzeźbami z piaskowca. Park wraz z ogrodem ma powierzchnię 8 ha. Rośnie w nim około 70 gatunków drzew i krzewów. Najstarsze sadzone w grupy drzewa to: dęby, lipy i kasztanowce liczące dzisiaj około 170 lat. Zasadniczy drzewostan parku pochodzi z około 80-tych lat ubiegłego stulecia. W 1900 roku drzewostan parkowy wzbogacono. Dosadzone zostały wówczas cyprysiki, świerki, kasztany, dęby, jedlice.
opr. Piotr Bieruta
Literatura:
Henryk Ciesielski, Hanna Wrabec Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, Legnica 1997
Konstanty Kalinowski Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924)
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Robert Weber Schlesische Schlosser T. 1-3. Dresden 1909-1913
Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Legnickie w Studia i Materiały 4/19 (7) (praca zbiorowa pod red. Andrzeja Michałowskiego), Warszawa 1997
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Wszelkie prawa zastrzeżone. Wykorzystywanie zdjęć, tekstów oraz innych elementów bez zgody Serwisu zabronione.